AQUATERAPİ
 
Aquaterapi nedir?

Aquaterapi, suyun fiziksel özelliklerini kullanarak su içi egzersizleri temel alan bir rehabilitasyon yöntemidir. Çeşitli tedaviler için su kullanımı (hidroterapi) muhtemelen insanlık kadar eskidir. Hidroterapi, su terapisi, havuz terapisi ve balneoterapi olarak da adlandırılan doğal tıp sisteminde yaygın olarak kullanılan temel tedavi yöntemlerinden biridir.
Hidroterapi, sağlığın geliştirilmesi veya çeşitli hastalıkların sıcaklık, basınç, süre ve alanla tedavisi için herhangi bir formunda (su, buz, buhar) harici veya dahili kullanımıdır. Hindistan, Mısır, Çin gibi eski kültürlerde yaygın olarak kullanılan doğal tedavi yöntemlerinden biridir.
Aquatik egzersizler; suyun sağladığı fiziksel avantajların kullanılmasıyla başta kas iskelet sistemi, sinir sistemi, kardiyovasküler sistem ve solunum sistemi hastalıkları olmak üzere kısıtlılık oluşturan durumların tedavisinde kullanılan su içi aktivitelerdir.

Anahtar Kelimeler: Kanıta dayalı etkiler, Hidroterapi, Çeşitli sistemler, Bad Ragaz, Aquaterapi, Watsu, Halliwick


 
Suyun Fiziksel Özellikleri

Diğer madde formlarında olduğu gibi su, kütle, ağırlık, yoğunluk, bağıl yoğunluk, kaldırma kuvveti, Hidrostatik basınç, yüzey gerilimi, kırılma ve yansıma gibi belirli fiziksel özelliklere sahiptir.
Fizyoterapistin hidroterapi verirken anlaması ve uygulaması gereken suyun fiziksel yasalarından en önemlileri kaldırma kuvveti ve hidrostatik basınçtır. 

Kaldırma Kuvveti: Kaldırma kuvveti, yerçekimi kuvvetine ters yönde etki eden bir yukarı itme olarak deneyimlenen kuvvettir. Bu nedenle sudaki bir cisim, iki karşıt kuvvete maruz kalır. Yüzen cismin ağırlığı, yer değiştiren sıvının ağırlığına eşit olduğunda ve kaldırma kuvveti ve ağırlık merkezleri aynı dikey çizgide olduğunda, cisim sabit dengede tutulur. Merkezler aynı dikey çizgide değilse, vücuda etki eden iki kuvvet, sabit bir denge konumuna ulaşana kadar dönmesine neden olacaktır.

Hidrostatik Basınç: Bir sıvının molekülleri, daldırılmış bir cismin yüzey alanının her bir parçası üzerine itilir. Pascal yasası, sıvı basıncının, belirli bir derinlikte hareketsiz halde daldırılmış bir cismin tüm yüzey alanlarına eşit olarak uygulandığını belirtir. Akışkanın yoğunluğu ve derinliği ile basınç artar. Bu, su yüzeyinin çok altında artan basıncın kullanılabileceği egzersizler yapılırsa ödemin daha kolay azalacağı anlamına gelir. 

Vücudun dışındaki hidrostatik basınç, kalp içinde ve çevresinde kan basıncında artışa neden olur. Bu, örneğin Kronik Kalp Yetmezliği (CHF) ve Koroner Arter Hastalığı CAD hastaları için potansiyel sorunlara neden olabilir ve dikkate alınması gerekir. Derinlik ne kadar büyükse, yukarıda açıklanan değişiklikler o kadar büyük olacaktır.

Seans Formatı genelde aşağıdaki gibi ilerler:

-Isınma
-Eklem hareketi ve esneklik
-Kuvvetlendirme ve stabilizasyon
-Endurans eğitimi
-Koordinasyon, denge ve proprioseptif eğitim
-Fonksiyonel aktiviteler
-Soğuma
 
Havuz terapisi birçok alanda kullanılabilir. Havuz terapisinin kullanıldığı bazı alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

-Bel ağrıları
-Osteoartroz
-Ankilozan Spondilit
-Kırıklar
-Hemofili
-Polinöropati
-Guillain Barre Sendromu
-Laminektomi
-Hemipleji
-Cerebral Palsy
-SMA
 


Havuz Ölçüleri

Havuz ölçüleri farklılık gösterebilir. Genel olarak yaklaşık 15m2-20m2 arasındadır.
Uzmanlara göre havuz dikdörtgen şeklinde, en az 6 m boyunda ve 4 m eninde olmalıdır.
 
Havuz Derinliği

Havuz derinliği, yetişkin tedavisi için terapistin bel ve göğüs hizasına gelecek şekilde olmalıdır. Bu da yaklaşık 1-1.2 m civarıdır. Klinik kullanımda havuzdaki bazı alanların derinliklerinin daha fazla veya az olması çocuklar için kullanımda fayda sağlar ve yürüme eğitiminin ilerlemesini sağlar. Eğimli zemin, basamaklı zemin ve basamaklı zemin ile eğimli zeminin bir arada kullanıldığı tipler olabilir.
 
Sıcaklık ve pH Değerleri

Havuz suyunun sıcaklığı konusunda henüz bir uzlaşmaya varılamamıştır. 35.6°C-36°C arasında veya 28°C-30°C arasında olması gerektiğini savunan çalışmalar vardır. Ortam sıcaklığının 26-27°C olması uygundur. Suyun pH değeri 7.5-7.6 arasında olmalıdır.
 
Havuzun Düzenlenmesi ve Havuz İçi Gereçleri

Havuzun düzenlenmesinde havuz içi gereçleri olarak; su içi paralel barlar, tabureler, sütunlar, akım oluşturan cihazlar, koşu bandları ve çeşitli havuz oyuncakları kullanılabilir.


 
Havuz Egzersizlerinde Kullanılan Temel Fiziksel Prensipler

Havuz egzersizlerinde kullanılan bazı temel fiziksel prensipler vardır. Tedavi boyunca terapist, fiziksel kanunlardan yararlanarak hastaya göre hareketi kolaylaştırabilir veya zorlaştırabilir. Egzersize karşı direnci belirleyen üç farklı değişken vardır:

1- Egzersizde ekstremitenin hızı: Hareketin hızlı yapılması direnci arttırır.
2- Hareket eden ekstremitenin büyüklüğü: Büyüklük arttıkça suyun direnci de artar. Su hastanın omuzları hizasında, dirsek fleksiyonda iken dirseğini ekstansiyona açması, kol düz iken kolunu ekstansiyona götürmeye çalışması gibi.
3- Hareket eden ekstremitenin şekli: Hareket eden ekstremitenin şekli ile direnç arasında ilişki vardır. Hastanın elinde raket ile kolunu ekstansiyona götürmesi gibi.
 
Aquaterapinin Yararları
 
A-Aquatik Egzersizlerin Fiziksel Etkileri

Suda egzersizin fizyolojik etkileri, kuru arazide yapılan egzersizlere benzer. Kasılma sırasında meydana gelen her kimyasal değişiklikle birlikte çalışan kaslara giden kan akışı artar, ısı gelişir ve kasların ısısı yükselir. Kaslarda artan bir metabolizma vardır, bu da daha fazla oksijen talebine ve artan karbondioksit üretimine neden olur. Bu değişiklikler, suyun ısısının neden olduğu benzer değişiklikleri artırır ve her ikisi de nihai etkiye katkıda bulunur. Eklem hareket aralığı korunur veya artar ve kas gücü artar.

Muskuloskeletal Sisteme Etkileri

1. Kuvvetlendirme sağlar.
2. Kemik kaybını yavaşlatır.
3. Kas metabolizmasını artırır.
4. Duyusal sinir uçlarının sensitivitesini azaltır.
5. Proprioseption, denge ve koordinasyonu geliştirir.
 
Renal Sistem Üzerine Etkileri

1. İdrar miktarı artar.
2. Na ve K atılımı artar.
3. Böbrek kan akımı artar.
4. Renal damar direnci azalır.
 
Pulmoner Sistem Üzerine Etkileri

1. Solunum hızı artar.
2. Solunum kapasitesi artar.
3. Vital kapasite azalır.
 
Kardiyovasküler Sistem Üzerine Etkileri

1. Yüzeyel dolaşımı artırır.
2. Kalbe geri dönen kan miktarını artırır.
3. Kalp hızını artırır.
4. Kan basıncını düşürür.
5. Kardiyak volüm ve output artar.
 
B- Terapötik Etkiler

1. Kassal relaksasyon artar.
2. Ağrı duyusu azalır.
3. Kas spazmı azalır.
4. Eklem hareket açıklığını korur ya da artar.
5. Kas kuvvet ve enduransı artar.
6. Gravite kuvveti azalır.
7. Periferal sirkülasyon artar.
8. Respiratuar kas kuvveti artar.
9. Proprioseption, vücut dengesi, proksimal gövde stabilizasyonu artar.
10. Hastanın özgüveni artar.
11. Suyun sıcaklığı, termal reseptörlere ve mekanoreseptörlere etki ederek nosisepsiyonu engeller ve böylelikle spinal segmental mekanizmaları etkiler.
12. Hidrostatik etki, periferal ödemi azaltarak ve sempatik sinir sistemi aktivitesini azaltarak ağrıyı hafifletebilir.

C- Psikolojik Etkileri

1. Genel kas relaksasyonu artar.
2. Konsantrasyon artar.
3. Sosyalizasyon artar.
4. Kendine güven artar.
5. Başarı duygusu artar.
 
Kontraendikasyonlar

-Kontrol altına alınmamış epilepsi
-Hiper/hipotansiyon
-Stabil olmayan kafa içi basınç
-Ciddi periferik damar hastalıkları
-Son 3 ayda radyasyon tedavisi alanlar
-Enfeksiyöz hastalıklar
-Açık yaralar
-Bulaşıcı deri hastalıkları
-Tifo, Kolera, Dizanteri
-38°C üzeri ateş
-Kardiyak yetmezlik
-Böbrek rahatsızlıkları
-Ürin ve feçes inkontinansı
 
Havuz Terapisini Limitleyen Faktörler

-Suya tonal yanıt
-Kardiyak yetersizlik
-Endurans
-Yorgunluk (Özellikle MS ve Gullian-Barre’de)
-Su korkusu
-Yaş
-Obezite
-Multipl stimulusu tolere etmede zorluk
 
Hidroterapi(Aquaterapi) ile Balneoterapi Arasındaki Farklar

Balneoterapi hidroterapidir ancak egzersiz yapılmaz ve aynı zamanda "Spa terapisi" olarak da adlandırılır. Alternatif tıpta sıklıkla bir hastalık tedavisi olarak kullanılır ve her tür artritin tedavisinde çok popülerdir.

Su egzersizi ile egzersizsiz balneoterapi arasındaki terapötik etkilerdeki farkı tanımlayan çok fazla çalışma yoktur. Balneoterapi ile karşılaştırıldığında, kas-iskelet sistemi hastalıklarının tedavisinde suda egzersiz, pasif daldırmaya göre daha etkilidir. Uzun vadeli etkileri yoktur, bu nedenle hastalığı stabil tutmak için sık sık su egzersizlerine katılmak gerekir. Kas-iskelet sistemi hastalıklarında balneoterapinin etkisinin tam olarak ne olduğu net değildir, çünkü bu konuyla ilgili çalışmaların metodolojik kalitesi zayıftır ve bu da terapideki bireysel etkiyi belirlemeyi zorlaştırmaktadır.

Balneoterapi, bilimsel kanıtlara dayalı olarak, termal kaplıca merkezlerinin tesislerinde tedavi amaçlı olarak doğal kaynaklardan elde edilen tıbbi ve yasal olarak tanınmış mineral-şifalı suları, çamurları ve doğal gazları kullanan yöntemler ve uygulamalar bütünüdür. Özellikle çamurlar (veya peloidler), jeolojik kökenli ince taneli malzemeler, maden suyu ve genellikle biyolojik metabolik aktiviteden organik bileşiklerin karmaşık bir karışımından oluşan olgunlaşmış çamurlu süspansiyonlardır.

Havuz Terapisinde Başvurulan Bazı Spesifik Yaklaşımlar

-Terapötik Su Egzersizleri
-Bad Ragaz Ring Yöntemi
-WATSU
-Halliwick Yöntemi
 
Terapötik Su Egzersizleri

-Kısa dambıl ve uzun bar egzersizleri
-Tekme tahtasına tekme atma
-ROM, bisiklet, koşu bandı, adımlama, plyometrik egzersizler
-Suda yürüme
-Derin su jogging
 


Bad Ragaz Yöntemi

Sık kullanılan yöntemlerden olan bu teknik İsviçre’de geliştirilmiştir. İzodinamik, izometrik ve izotonik güçlendirme metodlarını gövde ve ekstremitelere uygulanan diagonal hareket paternleri ile birlikte kullanan bir su içi egzersiz yöntemidir. Hasta eklemlerinin etrafından su üzerinde durabilen çeşitli ekipmanlarla desteklenerek horizontal pozisyonda tutulur ve hastaya sözel, görsel ve/veya dokunsal hareket ve relaksasyon talimatları verilir. Hareket paternleri relaksasyon ve esneklik için pasif olarak, kuvvetlendirme için asistif veya rezistif olarak uygulanabilir. PNF tekniklerinden yararlanılır. Halka ile baş, boyun ve ekstremitelerin su üzerinde kalması sağlanır.


 
Watsu

Watsu, WAter ve shiaTSU kelimelerinin kısaltmasıdır. Ilık suda uygulanan, vücut bazlı yöntemdir. Akupunktur noktalarının masaj ve palpasyonunu, yüzdürme, pasif germe ve masaj tekniklerini içerir.

Rehabilitasyon tesisleri gibi disiplinler arası tedavi ortamlarında WATSU'nun artan klinik uygulaması, bu vücut temelli tamamlayıcı terapötik müdahalenin artan bir kabulüne işaret etmektedir; travma sonrası stres bozukluğu ve anksiyete, kronik ağrı ve fibromiyalji, stresle ilişkili hastalıklar, cinsel işlev bozukluğu, depresyon üzerine odaklanan multimodal tedavi ortamlarında bir bileşen olarak kullanılır.  WATSU ayrıca hemiparezi, multipl skleroz, serebral palsi ve omurilik yaralanması olan hastalar için bir tedavi olarak önerilmiştir. Aynı zamanda WATSU'nun hamileliğe bağlı bel ağrısını azalttığı, rahim kasları dahil hipertonik kasları gevşettiği, genel sağlık hissini iyileştirdiği gebelikte uygulanabilir olarak tanımlanmıştır .
 


Halliwick Yöntemi

Sık kullanılan yöntemlerden biri olan Halliwick yöntemi, ilk kez 1950 yılında James McMillan tarafından geliştirilmiştir. Sistematik müdahale ile problem çözme yaklaşımı olarak tanımlanmıştır. Terapi, su içinde ve dışında güvenli ve koordineli hareket için temel olarak postüral stabilite ve kontrollü hareketlilik üzerine odaklanır. Halliwick-Terapi, kognitif becerileri, nefes kontrolünü öğretir, suyun içinde vücut hareketlerinin keşfedilmesini sağlar. Halliwick terapinin SP’li çocuklarda ve inmeli hastalarda genel motor beceriler üzerinde etkili olduğunu gösteren yayınlar vardır.
 
10-Nokta Programı, yüzme öğretmek için postüral kontrole odaklanan motor öğrenme sıralamasıdır. Londra’da Halliwick Okulu’nda Crippled Kızlar için başlamıştır. Çocuklar bağımsız olarak baş kontrolü, gövde stabilitesi, nefes kontrolü, dayanıklılık ve kendine güven artışı ile yüzmeyi öğrenmiştir.
10-nokta-programı üç evrede oluşturulur:

Adım 1: Mental Adaptasyon
Adım 2: Denge
Adım 3: Hareketin ilerlemesi
 


Su İçi Kuvvetlendirme Egzersizlerine Örnekler


























KAYNAKÇA

-Alp A. Akuatik Egzersizler. Durmaz B, Editör. Tedavi Edici Egzersizler. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. p.26-32
-Trakya Üniversitesi Su İçi Egzersizler Dersi Ders Notları 2019, Dr. Öğr. Üyesi Gülnur Öztürk
-Uzuner M. Serebral Palsililerde Aquaterapinin İnce – Kaba Motor Becerilerine ve Yaşam Kalitelerine Etkisi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Bilim Uzmanlığı Tezi. Kocaeli. 2016.
-Adar S, Toktaş H. Serebral Palsili Çocuklarda Su İçi Egzersizler. Kocatepe Tıp Dergisi. 20:282-288 / Ekim /2019.
-Dimitrijević, L. ve ark. The Effect of Aquatic Intervention on the Gross Motor Function and Aquatic Skills in Children with Cerebral Palsy. Journal of Human Kinetics. 2012
-Karaduman, A. ve ark. The effect of two different aerobic training modalities in a child with spinal muscular atrophy type II: a case report. Journal of Exercise Rehabilitation. 2019.