Fiziksel gelişim, bedeni oluşturan tüm organların gelişmesi, boyun uzaması, kilonun artışı, kemiklerin gelişimi, dişlerin çıkması ve değişmesi, kas, beyin ve sinir, sindirim, dolaşım, solunum, boşaltım gibi tüm sistemler ve duyu organlarının gelişimi olarak tanımlanmaktadır.
Gelişim yaşam boyu sürmekte ancak doğum öncesi ve bebeklik döneminde diğer tüm dönemlere oranla fiziksel gelişim daha hızlı gerçekleşmektedir.
Fiziksel gelişim, çocuğun beden yapısındaki niceliksel değişme ve artışları içermektedir. 
Fiziksel gelişimi, çocuğun beden yapısında oluşturduğu etkilere göre 2 şekilde incelenebilmektedir:

Nicel: Ağırlık ve boyda rakamsal olarak ifade edilen artışı belirlemektedir.
Niteliksel: Yapıda ve çeşitlilikteki gelişimi belirtmektedir. Örneğin, çocuğun kaslarının çalışma şeklindeki değişimi ifade etmektedir.

Fiziksel gelişim, bireyin yaşamının büyük bir kısmını etkilemekte, farklı gelişim özellikleri ve seyrine sahip olan 5 aşamada incelenmektedir.
1-Doğum Öncesi Fiziksel Gelişim
2-Bebeklik Döneminde Fiziksel Gelişim
3-Erken Çocukluk Döneminde Fiziksel Gelişim
4-Okul Döneminde Fiziksel Gelişim
5-Ergenlik Döneminde Fiziksel Gelişim

1) Doğum Öncesi Fiziksel Gelişim

Doğum öncesi dönem, yaşam sürecindeki en hızlı gelişimin yaşandığı dönemdir. Bu dönem, döllenmeden başlayarak doğuma kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Annenin yumurtası ve babadan gelen spermin birleşmesiyle zigot adı verilen döllenmiş yumurta oluşmaktadır. Zigot, hücre bölünmesiyle çoğalmaya başlamaktadır ve ovum (dölüt), embriyo ve fetal (fetüs) olmak üzere 3’e ayrılmaktadır:

Ovum (Dölüt) Dönemi: Döllenmeden sonra gebeliğin 2. haftasına kadar süren dönemdir.  Bu dönemde dölüt, fallop tüplerinden aşağıya inerek, rahim duvarına yapışmaktadır. Yerleşme işlemi 13 günde tamamlanmaktadır. Bu süre zarfında hücreler bölünerek embriyoyu oluşturmaya ve plasenta ile göbek kordonu birbirine bağlanıp şekillenerek embriyoya besin sağlamaya başlamaktadır.

Embriyo Dönemi: Embriyo dönemi 3.haftadan 8. haftaya kadar sürmektedir. Bu dönemde hücreler farklılaşmaya ve ileride vücudun değişik organlarını meydana getirecek şekilde tabakalar oluşturmaya başlamaktadır. Fiziksel olarak embriyo, bebek gibi görünmeye; ana organlar, kollar, bacaklar, parmaklar, ayak parmakları ve yüz gelişmeye başlamaktadır. Bebeğin henüz kemikleri olmamasına rağmen, bebeği desteklemek için kıkırdak büyümeye başlamaktadır. Bu noktada sağlıklı ve zararlı maddeler doğmamış bebeğe geçtiği için annenin sağlıklı beslenmesi ve zararlı maddelerden uzak kalması önemlidir.

Fetal (Fetüs) Dönemi: 3. aydan itibaren embriyo döneminin sona ermesiyle fetal (fetüs) dönemi başlamakta ve bu dönem doğuma kadar devam etmektedir. Bu dönemde özellikle beyin gelişimi oldukça hızlıdır ve beyinde elektriksel etkinlikler meydana  gelmektedir.

3. ayda
Yaklaşık 8 cm’dir. Fetüsün burun ve kulakları belirmiş, el ve ayak parmakları ile tırnakları şekillenmeye, kaslar gelişmeye başlamıştır. Diş kökleri ve ses telleri oluşur. Mide ve böbrek fonksiyon görmeye başlar. Dış üreme organları şekillenmekte ve böylece fetüsün cinsiyeti anlaşılabilmektedir.

4. ayda
Yaklaşık 15-20 cm’dir ve 170 gramdır. Saç, baş ve eller şekillenir. Şeffaf görüntü kaybolur.

5. ayda
Yaklaşık 20-26 cm’dir. Baş ve vücut arasındaki oran hızla değişmeye başlar. Cilt yumuşaktır, bütün vücudu yumuşak tüyler kaplamaya ve saçlar uzama başlamaktadır. Birçok refleks gelişmektedir. Kalp atışı düzenlidir ve yetişkinler tarafından duyulabilmektedir. Fiziksel olarak bebeklerin kemikleri oluşmaya, tüm vücut parçaları olgunlaşmaya, kalp ve diğer organlar güçlenmeye ve bilişsel olarak motor becerileri gelişmeye başlamaktadır. Bebek başını çevirebilir, yutabilir, itebilir, başını hareket ettirebilir ve başparmağını emebilir.

6. ayda
Yaklaşık 33 cm ve 450 gramdır. Göz kapakları açılır. Yağlı tabaka (verniks koseosa) oluşur.

7. ayda
Yaklaşık 900 gramdır. Bağımsız yaşama yeteneğine sahiptir ve erken doğum gerçekleştiğinde hayatta kalma şansı yüksektir.

8. ve 9. aylarda
Daha aktif ve itmeler olur. Kırmızı görünüm oluşur. İlk aylara göre daha fazla kilo alır, ışığa tepki verir.

Normal koşullarda 9. ayın sonunda, bebeğin rahim içerisindeki gelişimi tamamlanır ve fetüs dış dünyada yaşamaya hazır hale gelir. Fetüs doğduğunda boyu ortalama 48-53 cm, ağırlığı ise 2500-4300 gram arasındadır.



2) Bebeklik Döneminde Fiziksel Gelişim

Bebeklik dönemi , 0-2 yaş arasını kapsayan dönemdir.  Doğum öncesi gelişimden sonra, fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem doğumdan sonraki bir yıldır.

Boy: Yeni doğmuş normal bir bebeğin boyu yaklaşık olarak 48-53 cm arasındadır. 1 yaşın sonunda bebeğin boyu, doğum boyunun yaklaşık yarısı kadar uzayarak 75-80 cm arasında değişmektedir. İlk 6 ay boyunca ayda 8 cm, ikinci 6 ay boyunca ayda 4 cm uzamaktadır. 2 yaşına kadar ise 10-12 cm artarak boyunun üçte ikisini kazanmaktadır.

Ağırlık: Yeni doğan bir bebeğin ortalama ağırlığı ise 2500-4300 gram arasındadır. Bebek, 5 aylık olduğunda doğum ağırlığının yaklaşık olarak iki katı; 1 yaşında üç katı; 2 yaşında ise dört katı ağırlığa ulaşmaktadır. İlk 6 ayda normal bir çocuk günde 20-30 gram ya da haftada 150-250 gram ağırlık kazanmaktadır. İkinci 6 ayda büyüme kısmen yavaşlamakta ve bebek günde 15-20 gram ya da haftada 100-150 gram kilo almaktadır. 12-24 ay arasında normal gelişim gösteren bir çocuk haftada ortalama 50 gram kilo almaktadır.

Kemikler:  Doğumda, el, bilek, ayak bileği ve ayaklarda, yetişkinlik dönemine göre daha az kemik bulunmaktadır. Bir yetişkinin bileğinde dokuz ayrı kemik bulunurken 1 yaşındaki bebekte bu sayı yalnızca üçtür, diğer altı kemik ise çocukluk dönemi boyunca gelişmektedir. Fiziksel gelişimin birçok yönünde olduğu gibi bu süreç de kızlarda erkeklere oranla daha erken gerçekleşmektedir.
Yeni doğanın kafatası bıngıldak ya da fontanel olarak anılan boşluklarla ayrılmış birkaç kemikten oluşmaktadır. Bıngıldaklar, başın doğum sırasında yaralanmadan sıkışabilmesini sağlamakta ve beyne büyüyebileceği bir alan tanımaktadır. Bıngıldaklar kafa kemiklerinin birleşme yerlerindeki açıklıktır ve kafada iki adet bıngıldak bulunmaktadır:  

• Genişliği 3-4 cm olan ön bıngıldak, kafa içi basıncını artıran durumlarda şişmekte, sıvı kaybı olduğu durumlarda ise, içe doğru çökmektedir. Ön bıngıldağın 1-2 yaş arası kapanması beklenmektedir. 
  
• Uzunluğu 1 cm kadar olan arka bıngıldak ise üçgen şeklindedir. Arka bıngıldağın 3-4 aya kadar kapanması beklenmektedir. Bıngıldakların erken ya da geç kapanması ya da olmaması büyüme ve gelişmeye ilişkin sorunların belirtisi olarak kabul edilebilmektedir.
  

Baş ve Gövde:  Yeni doğanın baş çevresi yaklaşık olarak 35 cm’dir. 3. ayda 40,5 cm, 6.ayda 43 cm, 1 yaşında 46’cm baş çevresi uzunluğuna sahiptir. Başın büyümesi, beyin gelişimiyle paralellik gösterdiği için, bu süreçte periyodik olarak ölçülmesi önemli bir unsurdur. Yeni doğanda baş ve göğüs çevresi birbirine çok yakındır. Doğumda göğüs çevresi 33 cm iken bir yaşında 47 cm’ye ulaşmaktadır.

Beyin ve Sinir Sistemi:  Beynin doğum öncesi ve sonrası gelişimi çok hızlıdır. Beyin doğumda 350 gram ağırlığında olup yetişkin beyninin %25’i kadardır. Doğumdan itibaren beyinde toplam yüz milyar beyin hücresi ya da nöron bulunmaktadır. Ancak nöronların çoğu hala olgunlaşmamış ve aktif değildir. Doğumda bebek görebilir, duyabilir, koklayabilir ve dokunuşlara tepki gösterebilir. Doğumdan hemen sonra yeni doğan beyni nöronlar arasında trilyonlarca bağlantı ve yol oluşturmaya başlar. Yeni doğanın deneyimleri, beynin bağlantılarını geliştirmesi ve büyümesi için gerekli olan sinaps adı verilen elektriksel aktiviteleri tetikler. Sinapslar yaşamın ilk aylarında çok hızlı bir şekilde oluşur ve genellikle doğumdan altı ila on iki ay sonra maksimum yoğunluğuna ulaşmaktadır.

Dişler: Bebeklerin 5-6. aya kadar hiç dişleri bulunmamakta ve çoğu ilk dişlerini 6-7. ayda çıkarmaktadır. Ancak daha önceki dönemde de ilk dışını çıkaran bebekler bulunmaktadır. İlk çıkan dişlere süt dişleri denilmektedir. Diş çıkarma yaşı genetik durumdan ve kemik hızından etkilenmektedir. 16 aylığa kadar diş çıkmamış ise gecikmiş olarak değerlendirilmektedir. Toplam 20 tane olan süt dişleri iki yaşında tamamlanmaktadır. Bebeklerin süt dişleri belli bir sıra takip ederek çıkmaktadır. Bu sıra şu şekildedir:

• Alt orta kesici
  
• Üst orta kesici
  
• Üst yan kesici
  
• Alt yan kesici
  
• Küçük azı (alt ve üst)
  
• Köpek dişi
  
• İkinci küçük azı
  

 

3) Erken Çocukluk Döneminde Fiziksel Gelişim

Bebeklik döneminde en hızlı düzeyde olan fiziksel gelişim, 2-6 yaş arasını kapsayan erken çocukluk döneminde yavaşlamaktadır. Bu yavaş ve istikrarlı büyüme yılları, çocukların vücutlarının nasıl çalıştığını keşfetmelerini ve istendiğinde hareket etmelerini sağlamaktadır.

Boy: Erken çocukluk döneminde, boy uzunluğundaki artış gittikçe yavaşlamaktadır. 2-4 yaş arasında her yıl yaklaşık 7cm uzama görülmekte iken 4 yaşla ergenliğin başladığı 10-12 yaş arasında yılda 5-6 cm uzamaktadır. 4 yaşında doğumdaki boyunun yaklaşık iki katına ulaşarak yaklaşık 1 metre civarında iken, 6  yaşında yaklaşık 105-115 cm arasında değişen bir boy uzunluğuna sahip olurlar

Ağırlık: Başka bir ifadeyle 2-6 yaş döneminde fiziksel gelişim hızı, 0-2 yaşa göre azalmıştır. Ağırlıktaki artış 1. yaşın sonunda, doğumdaki ağırlığın üç katı olmasına rağmen, 5 yaşın sonunda çocukların ağırlığı, doğum ağırlığının yaklaşık altı katına ulaşarak 20 kg, 6 yaşında ise ağırlığı ancak yedi katı olarak yaklaşık 23-14 kg’a ulaşmaktadır.

Kemik ve Dişler: Bebeklikteki kemik gelişimi, erken çocukluk döneminde de devam etmektedir. 2-6 yaşlar arasında, yaklaşık olarak 45 yeni kemik ucu ya da kıkırdağın sertleşerek kemiğe dönüştüğü ve iskeletin çeşitli bölümlerini oluşturduğu görülmektedir. Ayrıca, 5-6 yaşlarında el ve ayak bileklerindeki kemik sayısı da artmaktadır. Diş gelişimi açısından ise, 4 yaşının sonlarından itibaren çocuklar ilk dişlerini kaybetmeye başlamakta ve bu dişlerin yerine sürekli dişler çıkmaktadır.

Baş ve Gövde: En belirgin fizyolojik gelişim kollar ve bacaklardadır. Küçük çocukların genel olarak boylarına göre daha kısa bacakları vardır. Erken çocukluk döneminde de gövde bacaklara göre daha uzundur. Bebeklik döneminde vücudun üst kısımlarında yer alan ağırlık merkezi, bu dönemde vücudun alt taraflarına doğru kaymaktadır.

Beyin ve Sinir Sistemi: Bu dönemde sinir sistemi gelişimi büyük ölçüde tamamlanmaktadır. 2 yaşındaki çocuğun beyninin ağırlığı, yetişkin beyninin ağırlığının %75’i iken, beş yaşında %90’ına ulaşmaktadır. Kalbin büyümesi de altı yaşına kadar çok hızlıdır. Kalp atış hızı ise giderek azalmakta ve ilkokula başlama yaşlarına doğru yetişkinlerinkine benzer bir hale gelmektedir. Solunum sisteminin özellikle de ciğerlerin kapasitesinin gelişimi bu dönemde oldukça yavaştır, sindirim sistemi açısından ise bütün yiyecekleri sindirebilir hale gelmiştir.

4) Okul Döneminde Fiziksel Gelişim

Bu dönem, 6-12 yaşlarını kapsamaktadır. Bu dönemde fiziksel büyüme, diğer dönemlere göre daha yavaş ilerlemektedir.

Boy ve Ağırlık: Okul döneminin başlangıç aşamasında 6-8 yaşlar arasındaki kızlar, erkeklere göre daha kısa ve hafiftir. Ancak bu eğilim 9 yaş civarında kızlar lehine ters bir yönelim izlemekte, kızlarda ani bir boy artışı görülmekte, 10 yaşından yaklaşık 15 yaşına kadar, kızların boy ve ağırlıkları erkeklerin boy ve ağırlıklarını geçmektedir. Erkeklerdeki ağırlık artışı 15-16 yaş civarında artmaktadır. Bu durum kızların ergenlik dönemine erkek çocuklardan daha erken girmeleriyle açıklanmaktadır. 
Bu yaş grubundaki çocukların büyük bir çoğunluğunun vücutları, bir önceki dönemdeki yuvarlağı kaybetmeye başlamıştır. Çocuklar bu dönemde daha ince bir görünüm almaya başlamakta, bacakları ve gövdeleri uzamakta, yüzleri de incelmektedir. Bacak uzunluğunun (ayakta dururken yüksekliği) gövde uzunluğuna (oturma yüksekliğine) oranı 11 yaşından büyük kız ve erkek çocuklar için aynıdır.

Kemik ve Dişler: Kemik ve iskelet sistemindeki gelişme, kas sisteminden daha ilerde olduğu için çocuklarda zaman zaman büyüme ağrıları meydana gelebilmektedir. 7-12 yaşlar arasında bel, kol ve bacak kemikleri ağır işleri yapabilecek erişkinlikte olmadığı için ağır yük taşımak çocukların kemik yapısının bozulmasına neden olabilmektedir. 
Bu dönemde çocukların küçük kas becerileri, erken çocukluk dönemdekine göre daha gelişmiştir. Küçük ve ince kalemlerle daha rahat bir şekilde yazabilmekte piyano ve diğer müzik aletlerini çalabilecek düzeye gelmektedirler. Erken çocukluk dönemde topu bütün vücuduyla tutarken, okul döneminde topu elleriyle hatta parmaklarıyla tutabilir bir düzeye erişmişlerdir. 
Bu dönemde vücut kemikleri uzamakta ve genişlemekte lifler kemiklere tam olarak bağlı olmadığından vücutları esnek bir yapı içerisinde olmaktadır. Bu esneklik çocuklara hareket özgürlüğü sağlamakta ve akrobatik hareketler sergileyebilmelerini kolaylaştırmaktadır. Dişler açısından ise 6-12 yaşlar arasında geçici dişlerin tamamı dökülmekte ve yerini kalıcı dişler almaktadır.

Beyin ve Sinir Sistemi: Bu dönemde diğer dönemlere göre beyin gelişimi ağırlık açısından daha az bir artış gösterse de beynin nöronları arasındaki sinaptik bağların kurulması 15 ve gelişimi sürekli bir artış göstermektedir. Çocuklar daha fazla uyaranla karşı karşıya kaldıkça ve daha karmaşık beceriler edindikçe uyarılmış sinir hücreleri artmakta ve bu bağlar birçok yeni becerinin gelişmesi için yeni olanaklar sunmaktadır.

5) Ergenlik Döneminde Fiziksel Gelişim

Kızların ortalama 11, erkeklerin ise 13 yaşında bu döneme girdikleri söylenebilmekte ve bu dönem 12-20 yaşları arasını kapsamaktadır. Ergenlik dönemi cinsiyet salgı bezlerinin aktif hale gelerek, cinsiyet hormonunun üretimiyle başlamaktadır. Vücudun hemen hemen bütün organları bu hormonsal değişiklikten etkilenmektedir. 
Kızlarda ergenliğin ilk belirtisi olarak göğüsler büyümekte, cinsel organlarda kıllanma başlamakta, boy uzunluğunda ani bir artış yaşanmakta ve ilk regl kanaması görülmektedir. Erkeklerde ise, öncelikle testisler büyümekte, cinsel organda kıllanma başlamakta, daha sonra boy uzunluğunda ani bir artış yaşanmakta ve son olarak sesin kalınlaşması, sakalların çıkması gibi değişiklikler gözlenmektedir.

Boy ve Ağırlık: Bu dönemde çocukların vücudunda yağ birikimi artmakta ve bu durum ağırlık artışına yol açmaktadır. Bu dönemde kızlar yılda ortalama 5-10 kilo, erkekler ise yılda ortalama 7,5-12 kilo alırlar. Ancak ağırlıktaki artış, beslenme gibi çevresel ve kalıtımsal etkenlere bağlı olarak bireysel farklılıklar gösterebilmektedir. Kızların boy uzaması ve ağırlık artışı 11 yaş dolaylarında kendini göstermekte ve 15 yaşa doğru yavaşlamaktadır. Erkeklerde boy uzaması ortalama olarak 14-15 yaşlarında hız kazanmaktadır. Erkeklerde 18-20 yaşında, kızlarda ise 16-18 yaşlarında boy uzaması durma noktasına gelmektedir.

Kemikler: İlk önce el ve ayakların büyümesi hızlanmakta, daha sonra ön kol ve bacaklar, ardından üst kol ve uyluklar uzamaktadır. Kemik gelişimi, boy uzunluğuna paralel olarak gelişim göstermektedir. Uzunlamasına büyümeyi, vücudun enine büyümesinde hızlanma takip etmektedir. Erkek çocuklarda omuz kemikleri gelişim gösterirken, kız çocuklarda kalça kemiklerinde gelişim görülmektedir. Ekstremite uzaması durduktan sonra, gövde uzaması bir süre devam etmekte ve uzama en son olarak başın uzaması ile sonlanmaktadır.

Baş ve Gövde: Beden gelişimi sırasında kızlarda yağ dokusu, erkeklerde kas dokusu fazlalaşmaktadır.

Beyin ve Sinir Sistemi: Beyinde okul döneminden sonra boyut ve ağırlık olarak herhangi bir artış ya da değişim gözlenmemektedir. Bu nedenle ergenlik dönemindeki çocukların beyni, yetişkin beyni ile yaklaşık aynı boyutlarda bulunmaktadır. Ancak beynin işlevsel gelişimi yirmili yaşların sonuna kadar devam etmektedir. Ergenlik dönemindeki çocukların karar verme ve davranış kontrol sürecinde görev yapan beyin bölgeleri, bu dönemde önemli fiziksel değişimlerden geçmektedir. Ayrıca erkeklerin akciğer ve kalbi, kızlara göre daha büyüktür. Bu nedenle kuvvet ve hız bakımından erkekler kızlara göre daha iyi performans gösterebilmektedir.



Normal Motor Gelişim

Motor gelişim genellikle hem kaba motor beceriler olarak isimlendirilen emekleme, yürüme, koşma ve bisiklet sürme gibi hareket becerilerini hem de ince motor beceriler olarak isimlendirilen nesneleri kavrama ya da kaldırma, bir boya kalemini ya da kurşun kalemi tutma ya da dikiş iğnesine iplik geçirme gibi manipülatif becerileri kapsamaktadır. Motor gelişim, çocuğun sahip olduğu biyolojik özelliklerden (kalıtım ve olgunlaşma gibi) ve çocuğun yaşadığı çevreden etkilenmektedir. Çevrede bulunan hareket fırsatları (örneğin oyuncaklar, salıncak setleri, tırmanma merdivenler gibi) motor gelişimini etkilemektedir.

Bebeklik Döneminde Motor Gelişim

Bebek doğduğunda vücudunu kontrol edecek yeterlilikte değildir. Vücudun denetim altına alınması, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmeyi gerektirmektedir. Bebekler başlangıçta refleksif hareketler ve denetimsiz genel vücut hareketleri olmak üzere iki tür hareket gerçekleştirmektedir. Ancak bebekler, hızlı gelişim sürecinde vücutlarını çok hızlı bir şekilde kontrol altına almakta ve iki yaşında motor gelişimde büyük bir ilerleme meydana gelmektedir.

1. ayın sonunda; yüzükoyun yatırıldıklarında çenesini kaldırır. İlk aylarda boyun zincirinin gelişmesiyle çocuğun boyun kontrolünü kazandığı ve başını dik tuttuğu görülür. Başı her iki tarafa döndürür. Daha sonra kontrol sırta doğru gelişir. Ellerini yumruk haline getirir.

3 aylıkken sırtüstü yatırıldıklarında, kendisine uzatılan bir nesneyi yakalama ve tutma çabası göstermektedir. Ağızda parmakları ile oynar. Tekmeleme hareketleri görülür. Yüzüstünde önkolları ile gövdeyi destekleyerek yanlara ağırlık aktarır. Başını 25-30 derece kaldırabilir ve yanlara döndürebilir.

4 aylıkken yardımla oturma başlar. Yüzüstünde bir elle uzanmaya çalışır. Sırtüstünde ayakları ağza götürür. Kolları tam açabilir ve orta hatta getirebilir. İki elle oyuncak tutabilir. Elleriyle bir yüzeye vurabilir.



5. ayda kucakta oturabilir ve başını tam anlamıyla kontrol edebilir. El tek yanda ağırlık aktararak destekli oturabilir. Köprü yapma, bacak ve uzanan kol ile yana dönmeye çalışma başlar.

6.ayda, çocuk sandalyesinde oturabilir ve önünde sallanan nesneyi yakalamaya çalışır. Yanlara ve öne kol desteği ile ağırlık aktarma yapabilir. Nesneleri orta hatta getirebilir ve küçük nesneleri kavrayabilir. Nesneleri bir elinden diğer eline geçirebilir. Yüzüstüne dönmeler başlar.

7 aylıkken kendi başına oturabilir, yüzükoyun yatırıldığında sürünme hareketi başlar. Oturmak için kendi kalkmaya çalışır. Emekleme pozisyonuna gelerek yaylanma hareketi yapabilir.

8-9  aylıkken destekle ayakta durma çabası gösterir. Tutunarak ayağa kalkabilir. Oturmadan emeklemeye ve yüzüstü durmaya geçebilir. Oturma pozisyonunda oyuncaklarla oynayabilir düşmemek için koruyucu reaksiyonlar gösterir. Kontrollü uzanmalar, parmaklar ile kavramalar vardır. 1-2 metre sürünebilir.

10. ayda emekler. Bazı çocuklar emekleme devresini kısa sürede atlatıp yürüme çabasına girer yürümeden önce tutunarak ayakta durma, tutunarak yer değiştirme davranışları gelişir. Uzanmak için otururken dönebilir, oturmadan yüzüstüne ve sırtüstüne geçebilir.

11. ayda elinden tutulduğunda yürüyebilmektedir. Yana sıralar. Yarım dizüstü pozisyonunda durmaya çalışır. Çengel kavramalar yapabilir.

12. ayda eşyaya tutunarak ayağa kalkma çabası gösterir. Top yuvarlayabilir, kaşıkla ve elle yemek yiyebilir. Geniş destek yüzeyi ile bağımsız yürüyebilir, ayakta durabilir, kontrollü oturabilir.

13. ayda merdiven basamaklarını emekleyerek tırmanmaya çalışmaktadır.

14 aylıkken tek başına ayakta durabilir

15 aylıkken bağımsız bir şekilde yürüyebilmektedir. Ancak her aşamada olduğu gibi yürümede de çocuklar arasındaki bireysel farklılıklar unutulmamalıdır. Bu beceriler daha erken ya da geç gerçekleşebilir.

18 ay civarında merdiven çıkmaya çalışan çocuk, iki yaşından sonra ise koşmada başarılıdır. Merdiven inme çıkmada yapabildiğini ispatlama düşüncesiyle yardım kabul etmez.

2 yaşından sonra çocuğun büyük kas becerilerinde hızlı bir gelişme görülür.

İlk Çocukluk Döneminde Motor Gelişim

2-3 yaşlarında çocuklar:

• Atlar.
  
• Topa tekmeyle vurabilir.
  
• Topu iki eliyle atabilir.
  
• Üç tekerlekli bisiklete binebilir.
  
• Her bir ayağının üstünde dengede durabilir.
  
• Parmak uçlarında yürüyebilir.
  
• Korkuluğa tutunmadan merdivenleri inip çıkabilir.
  
• Oyun hamurunu sıkabilir, şekil verebilir.
  
• Kapı kolunu açabilir.
  
• Kitabın sayfalarını çevirebilir.
  
• Kağıdı ikiye katlayabilir.
  
• Bardağı kendisi tutabilir ve suyunu içebilir.
  

3-4 yaşındaki çocuklar:

• Düşmeden koşabilir, durabilir ve yeniden harekete geçebilir.
  
• Büyük topları yakalayabilir.
  
• Merdivenleri kolayca inip çıkabilir.
  
• Büyük düğmeleri ilikleyebilir.
  
• Makas kullanarak rastgele kağıt kesebilir.
  
• Büyük parçalı yapbozları yapabilir.
  
• Kalemi başparmak ile ilk iki parmak arasında tutabilir.
  

4-5 yaşında çocuklar:

• Hızlı koşabilir.
  
• Denge tahtası üzerinde bir uçtan diğer uca yürüyebilir.
  
• Büyük oyuncaklarını taşıyabilir.
  
• Kendi kendine giyinebilir.
  
• Çatal-kaşık kullanarak yemek yiyebilir.
  
• Makasla belli bir çizgi üzerinden kesebilir.
  
• İpi boncuklardan geçirebilir.
  
• Kalemi parmaklarıyla kavrayarak tutmaya başlar.
  
• Kare ve üçgeni kopyalayabilir.
  

5-6 yaşında çocuklar:

• Top oyunları oynayabilir.
  
• Yerde top zıplatabilir.
  
• Topu yetişkinler gibi atabilir.
  
• Ayak değiştirerek sıçrayabilir.
  
• İki tekerlekli bisiklete binebilir.
  
• Küçük düğmeleri ilikleyebilir.
  
• Fermuarı birleştirebilir
  
• Büyük harfleri çizebilir.
  
• Resmin sınırlarını taşırmadan boyama yapabilir.
  
• Koşarken yerden nesne alabilir.
  
• Ayakkabının bağcıklarını bağlayabilir.
  

KAYNAKÇA
- Ceyhan, A.A. (2011a). Doğum öncesi gelişim, doğum ve yeni doğan bebeklerin özellikleri. E. Ceyhan (Ed.). Erken çocukluk döneminde gelişim I içinde (ss. 91-112). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2196.
- Aydoğan, Y., Özyürek, A. ve Gültekin Akduman, G. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişim. Ankara: Vize.
- Ceyhan, A.A. (2011b). Okulöncesinde fiziksel gelişim. E. Ceyhan (Ed.). Erken çocukluk döneminde gelişim I içinde (ss. 139-157). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2196.
- Gizir, Z. (2017). Motor gelişim. A. Köksal Akyol (Ed.). Erken çocukluk döneminde gelişim I: 0-36 ay içinde (ss. 197-237). Ankara: Anı.
- Gürsoy, F. ve Özaslan, H. (2017). Fiziksel gelişim. A. Köksal Akyol (Ed.). Erken çocukluk döneminde gelişim I: 0-36 ay içinde (ss. 178-194). Ankara: Anı.
- Özer, D.S.& Özer, M.K. (2016). Çocuklarda motor gelişim. Ankara: Nobel.
- A. Karaduman, Ö. T. Yılmaz, Fizyoterapi Rehabilitasyon, Cilt 2, Hipokrat Kitapevi, Haziran 2019