Parkinson hastalığı (PD), beynin substantia nigra adı verilen belirli bir bölgesinde ağırlıklı olarak dopamin üreten (“dopaminerjik”) nöronları etkileyen nörodejeneratif bir hastalıktır.



Parkinson hastalığının erken evrelerinde yüzünüz çok az ifade edebilir veya hiç ifade göstermeyebilir. Yürürken kollarınız sallanmayabilir. Konuşmanız yumuşayabilir veya karışabilir. Durumunuz zamanla ilerledikçe Parkinson hastalığı belirtileri kötüleşir.

Semptomlar genellikle yıllar içinde yavaşça gelişir. Semptomların ilerlemesi, hastalığın çeşitliliği nedeniyle genellikle bir kişiden diğerine biraz farklıdır.

Belirtiler

Parkinson hastalığı belirtileri ve semptomları herkes için farklı olabilir. Erken belirtiler hafif olabilir ve fark edilmeyebilir. Semptomlar genellikle vücudunuzun bir tarafında başlar ve semptomlar her iki tarafı etkilemeye başladıktan sonra bile genellikle daha kötü kalır.

Parkinson belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

Tremor: Bir titreme veya titreme genellikle uzuvda, genellikle elinizde veya parmaklarınızda başlar. Eliniz dururken titreyebilir.

Yavaş hareket (bradikinezi): Zamanla, Parkinson hastalığı hareketinizi yavaşlatabilir ve basit görevleri zorlaştırarak zaman alıcı hale getirebilir. Yürürken adımlarınız daha kısa olabilir. Sandalyeden çıkmak zor olabilir. Yürümeye çalışırken ayaklarınızı sürükleyebilirsiniz.

Sert kaslar: Vücudunuzun herhangi bir yerinde kas sertliği oluşabilir. Sert kaslar ağrılı olabilir ve hareket aralığınızı sınırlayabilir.

Duruş ve denge bozukluğu: Duruşunuz eğilebilir veya Parkinson hastalığının bir sonucu olarak denge sorunlarınız olabilir.

Otomatik hareket kaybı: Yürürken kollarınızı yanıp sönme, gülümseyen veya sallama gibi bilinçsiz hareketler yapma yeteneğiniz azalmış olabilir.

Konuşma değişir: Konuşmadan önce yumuşak, hızlı bir şekilde konuşabilir, konuşabilir veya tereddüt edebilirsiniz. Konuşmanız olağan bükülmelerden ziyade monoton olabilir.

Yazma değişiklikleri: Yazmak zor olabilir ve yazınız küçük görünebilir.

Kramp (distoni):  kasın sürekli veya tekrarlayan büküm veya sıkılması.

Salya akması (sialorrhea):  her zaman motor semptom olarak görülmese de, aşırı tükürük veya salya akması, yutma gibi normal otomatik eylemlerdeki azalmaya bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Diskinezi: yüz, kollar, bacaklar veya gövdenin istemsiz, düzensiz kıvranma hareketleri.

Donma:  özellikle bir adım başlatırken, kapı aralarında dönerken veya gezinirken yerinde sıkışmış gibi görünmesini sağlar. Düşme riskini artırabileceğinden potansiyel olarak ciddi bir problem.

Maskeli yüz (hipomimia):  bradikinezi ve sertlik kombinasyonundan sonuçlar.

Yumuşak konuşma (hipophonia):  PD'de ortaya çıkabilecek yumuşak, bazen boğuk, ses.



Parkinson Hastalığının Nedenleri

Parkinson hastalığına beynin substantia nigra adı verilen sinir hücrelerinin kaybı neden olur. Bu, beyindeki dopamin adı verilen bir kimyasalda bir azalmaya yol açar.

Dopamin, vücudun hareketini düzenlemede hayati bir rol oynar. Parkinson hastalığının birçok semptomundan dopamin azalması sorumludur.

Tam olarak sinir hücrelerinin kaybına neden olan şey belirsizdir. Çoğu uzman, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun sorumlu olduğunu düşünmektedir.



Risk Faktörleri

Parkinson hastalığı için risk faktörleri şunları içerir:

Yaş: Genç yetişkinler nadiren Parkinson hastalığına yakalanır. Genellikle orta veya geç yaşamda başlar ve risk yaşla birlikte artar. İnsanlar genellikle hastalığı 60 yaş ve üstü geliştirir.

Kalıtım: Parkinson hastalığı ile yakın bir akrabaya sahip olmak, hastalığı geliştirme şansınızı artırır. Bununla birlikte, ailenizde Parkinson hastalığı olan birçok akrabanız yoksa riskleriniz hala küçüktür.

Cinsiyet: Erkeklerin Parkinson hastalığına yakalanma olasılığı kadınlardan daha fazladır.

Toksinlere maruz kalma: Herbisitlere ve böcek ilaçlarına sürekli maruz kalmak Parkinson hastalığı riskinizi biraz artırabilir.

Parkinson Hastalığında Tedavi

Parkinson hastalığı tedavi edilemez, ancak ilaçlar genellikle semptomlarınızı kontrol etmeye yardımcı olabilir. Daha sonraki bazı durumlarda, ameliyat önerilebilir.

Doktorunuz ayrıca yaşam tarzı değişiklikleri, özellikle devam eden aerobik egzersiz önerebilir. Bazı durumlarda, denge ve gerilmeye odaklanan fizik tedavi de önemlidir. Bir konuşma dili patoloğu konuşma sorunlarınızı iyileştirmeye yardımcı olabilir.



Parkinsonda Fizyoterapi

Fizik tedavi Parkinson hastalığını tedavi edemez , çünkü  nörolojik hasar fizyoterapi ile tersine çevrilemez. Ancak terapi, durumun getirdiği değişiklikleri telafi etmenize yardımcı olabilir. Fizyoterapi yeni hareket teknikleri, stratejileri ve ekipmanları hakkında bilgi edinmeyi içerir. Bir fizyoterapist size kasları güçlendirmek ve gevşetmek için egzersizler öğretebilir. Bu egzersizlerin çoğu evde yapılabilir. Fizik tedavinin amacı, hareket ve işlevi iyileştirerek ve ağrıyı hafifleterek bağımsızlığınızı ve yaşam kalitenizi geliştirmektir.

Geleneksel fizik tedavinin yanı sıra, yeni teknoloji sanal gerçeklik ve robot destekli eğitim gibi temel çalışmalar ve Tai Chi, dans, Çigong ve Yoga gibi tamamlayıcı egzersizler Parkinsonda motor gelişimde farkındalık ve fayda sağlamıştır. 

İşaretlerle yürüyüş eğitimi

Motor öğrenmeyi  desteklemek için harici ritmik işaretlerin kullanılması önerilmiştir.[1] (Rochester ve diğ., 2010) Müzik işaretli yürüyüş eğitimi ile zorlu aktiviteler sırasında daha karmaşık hareketler kolaylaşabilir, pertübasyonu ve kas gücünü geliştirebilir.[2] (McNeely, Duncan, & Earhart, 2015)

Koşu bandını kullanarak yürüyüş eğitimi

Birçok çalışma bir koşu bandı ile yürümenin etkilerini incelemiştir ve parkinsonlu insanlar için sonuçları olumludur.

PD'li insanlar haftada 2-3 seans koşu bandında yürümek üzere eğitildi ve eğitim 4-8 hafta sürdü.  Bu çalışmalar sürekli
koşu bandı antrenmanının yürüme hızı, adım uzunluğu ve yürüme dayanıklılığı üzerine olumlu etkileri bildirildi.[3] (Ganesan et al., 2014; Picelli et al., 2013)

Tempolu Yürüyüş 

Parkinson'da yürüyüşün amacı hastanın kol salınımını ve gövde hareketliğini artırmaktır.Yaşlı hastalarda buna ek olarak dayanıklılığı ve denge performansını geliştirmeye yardım eder.Yapılan çalışmalarda 6 haftalık tempolu yürüyüş programında Parkinsonlu hastalarda toplam günlük adım sayısı artmıştır.[4] (Mak et al.,2016)

Nordic Walking /Kuzey Disiplini Yürüyüşü 

Parkinsonlu bireylerde 6 ve 12 haftalık programa kuzey yürüyüşünü entegre ettiler, sonucunda hastaların yürüme hızı ve adım sayısı artmıştır.Yürüyüşte gidiş ve dönüş zamanında geçirilen süre azalmıştır.Başka çalışmalarda ise depresyon ve yorgunluğu azalttığı görülmüştür.Özetle nordic yürüyüşü parkinsonlu bireylerde yürüme hızını arttırır ancak hastalıkta uzun vadeli faydalı net değildir.

Sanal Gerçeklik Ve Oyun-Egzersiz Temelli Rehabilitasyon

4-12 haftada sanal gerçeklik sistemiyle uzun dönemde adım atma uzunluğu ve denge üzerinde de uzun vadeli etkiler sağlandı, günlük yaşamın fonksiyonel aktivitelerinden ve bilişsel işlevsellerden yararlanıldı.[5] (Shen & Mak, 2015)

Denge eğitimi

 Bir meta-analiz derlemesinden elde edilen bulgular, vücut kütle merkezinin yer değiştirmesini , BOS ve üst ekstremite desteğinin boyutunu azaltmayı içeren oldukça zorlayıcı denge eğitiminin postüral stabilite üzerinde olumlu sonuçlara sahip olabileceğini düşündürmektedir. [6] (Allen et al., 2011)

Motor performansı açısından, kuvvet antrenmanı ve hareket stratejisi eğitimi, Birleşik Parkinson Hastalığı Değerlendirme Ölçeği (UPDRS) fazında ilaçlama sırasında motor skorunda kontrol grubuna göre daha uzun süreli bir iyileşme göstermiştir. [7] (Morris et al., 2015)

Tai Chi (TC)

TC’deki tipik denge egzersizleri ağırlığı bir bacaktan diğerine aktarmak, stabilite egzersizleri vücut kütle merkezinin yerini değiştirerek, postural egzersizler ise farklı yönlere yönelerek yapılır. Bütün bunlar yürüme yeteneğini ve bacak kaslarının kuvvetini geliştirir. (Li et al., 2012).[8] 

Bu yüzden TC PD’li hastalarda denge, yürüyüş ve fonksiyonel mobilite, ruhsal durumu geliştirerek hastalıkla savaşmak için uygulanmalıdır. (Choi et al., 2013) [9] 

Dans 

Dans adımlama, dönme ve spontan yön değiştirmeler, yürüme gibi hareketler içerir. Düzenli olarak dans etmek vücut koordinasyonunu, postural kontrolü, yürümeyi ve aerobik enduransı geliştirir.


Fizik tedavi genel olarak aşağıdakilere katkı sağlayabilir:

- Denge sorunları
- Koordinasyon eksikliği
- Yorgunluk
- Ağrı
- Yürüyüş
- Hareketsizlik
- Zayıflık

Önemli not: Bazı fizyoterapistler kas ağrılarını ve ağrılarını hafifletmek için diyatermi (yüksek frekanslı elektrik akımı tarafından üretilen yerel ısı uygulaması) uygulayabilir. Bu, derin beyin stimülatörleri olan hastalar için tehlikeli olabilir.

Egzersizin Parkinson'da sağlığı ve refahı koruduğu kanıtlanmıştır. Ayrıca güç, dayanıklılık, esneklik, fonksiyonel uygulama ve denge, ve odaklanmaya yönelik büyük bir rol oynadığı gösterilmiştir.





Fiziksel aktivite, özellikle aerobik egzersiz, motor beceri dejenerasyonunu ve depresyonunu yavaşlatabilir. Ayrıca, Parkinson hastalarının yaşam kalitesini arttırır.[10]



Hafif ila orta şiddette Parkinson hastalarında inspiratuar kas eğitiminin akciğer fonksiyonları, torasik hareketliliği, fonksiyonel kapasiteyi ve kardiyak otonomik fonksiyonu geliştirmesine katkıda bulunarak inspiratuar kas gücünü arttırması beklenir.[11]







Kaynaklar

1)Rochester, L., Baker, K., Hetherington, V., Jones, D., Willems, A. M., Kwakkel, G., et al. (2010). Evidence for motor learning in Parkinson’s disease: Acquisition, automaticity and retention of cued gait performance after training with external rhythmical cues. Brain
Research, 1319, 103–111.

2)McNeely, M. E., Duncan, R. P., & Earhart, G. M. (2015). A comparison of dance interventions in people with Parkinson disease and older adults. Maturitas, 81(1), 10–16. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2015.02.007.

3)Ganesan, M., Sathyaprabha, T. N., Gupta, A., & Pal, P. K. (2014). Effect of partial weight-supported treadmill gait training on balance in patients with Parkinson disease. PM & R: The Journal of Injury, Function, and Rehabilitation, 6(1), 22–33.

4)Mak, M., Chan, W., Auyeung, M., Chan, A., Cheung, N., & Mok, V. (2016). Effects of a
home-based brisk walking program in improving activity volume and walking capacity
in people with Parkinson’s disease [abstract]. In Fourth World Parkinson Congress, Portland.

5)Shen, X., & Mak, M. K. (2015). Technology-assisted balance and gait training reduces falls in patients with Parkinson’s disease: A randomized controlled trial with 12-month follow-up. Neurorehabilitation and Neural Repair, 29(2), 103–111. https://doi.org/
10.1177/1545968314537559.

6)Allen, N. E., Sherrington, C., Paul, S. S., & Canning, C. G. (2011). Balance and falls in Parkinson’s disease: A meta-analysis of the effect of exercise and motor training. Movement Disorders, 26(9), 1605–1615.

7)Morris, M. E., Menz, H. B., McGinley, J. L., Watts, J. J., Huxham, F. E., Murphy, A. T., et al.
(2015). A randomized controlled trial to reduce falls in people with Parkinson’s disease.  Neurorehabilitation and Neural Repair, 29(8), 777–785. https://doi.org/10.1177/1545968314565511.

8)Li, F., Harmer, P., Liu, Y., Eckstrom, E., Fitzgerald, K., Stock, R., et al. (2014).
A randomized controlled trial of patient-reported outcomes with Tai Chi exercise in Parkinson’s disease. Movement Disorders, 29(4), 539–545

9)Choi, H. J., Garber, C. E., Jun, T. W., Jin, Y. S., Chung, S. J., & Kang, H. J. (2013). Therapeutic
effects of Tai chi in patients with Parkinson’s disease. ISRN Neurology, 2013, 1–7.
Article ID 548240.

10 Wu, P.L., Lee, M., & Huang, T.T. (2017). Effectiveness of physical activity on patients with depression and Parkinson's: a systematic review. PloS one, 12(7), eo181515

11) Montero Ferro A, P. Basso‐Vanelli R, Moreira Mello RL, Sanches Garcia‐Araujo A, Gonçalves Mendes R, Costa D, Gianlorenço AC. Effects of inspiratory muscle training on respiratory muscle strength, lung function, functional capacity and cardiac autonomic function in Parkinson's disease: Randomized controlled clinical trial protocol. Physiotherapy Research International. 2019 May 14:e1777.