PEDİATRİK REHABİLİTASYONDA KULLANILAN ORTEZLER

Neden Ortezleme           
1.Deformite oluşmasını önlemek
2.Yumuşak doku deformitelerini düzeltmek
3.Zayıf kasları korumak
4.Tonus bozukluğu nedeniyle oluşan deviasyonları kontrol etmek
5.Biomekanik desteklerle hastaların ayakta dik durmasını geliştirmek, bağımsız yürümeyi kolaylaştırmak

Ortezde Değerlendirme

• Ortezleme hedef
  
• Hastanın nörolojik tablo ve defisit düzeyi,
  
• İstemli kas kontrolü
  
• Statik ve dinamik eklem hareket açıklığı
  
• Dinamik ve fiks deformite
  
• Spastisite
  
• Yaş
  
• Mental durum
  

Serebral Palside Kullanılan Ortezler

İstirahat PAFO (plastik ayak/ayak bileği ortezi)
Baldır kaslarındaki spastisite nedeni ile SP'li çocukların ayak bileklerini 90° nötral pozisyonda tutmayı hedefler .
Genellikle kullanım süresi 8-10 saat
Plantar fleksör spastisitesi ya da dorsifleksör kasların çalışmadığı durumlarda kullanılır.



Genel olarak şu özellikleri taşımalıdır:

• Subtalar eklemi nötralde tutmalı
  
• Topuk kısmı kısmen yuvarlak ve bombeli olmalı
  
• Medial - longitudinal ark yüksek tutulmamalı
  
• Delikli ya da ince materyalden olmalı
  
• Fonksiyonu yerine getirmeli, ayağı sarmalı ve tam oturmalı
  
• Acıtan ve vuran bir yeri olmamalı
  

PKAFO ( plastik diz, ayak, ayak bileği ortezi)
Fleksör spastisitesi şiddetli olan non-ambulatuvar ve crouch gait (bükük diz) pozisyonunda yürüyen çocuklarda dizlerini düz tutması için kullanılır.



KAFO
SP'de ayakta dik duruşun sağlanması ya ambulatuvar amaçlarla kullanılmaktadır.
Kullanım amaçları,

• Çoklu seviye alt ekstremite operasyonlarından sonra zayıf kasları desteklemek,
  
• EHA'nı korumak,
  
• duruş veya yürüyüşte diz ekstansiyonunu artırmak,
  
• hiperekstaksiyonu kontrol etmek
  

HKAFO
Hipotonik kaslara sahip çocukların ayakta tutulmaya çalışıldığı gövde destekli yürüme cihazıdır.
Kalça eklemini de içine alır.
Non-ambulatuvar çocuklarda, kalça ekleminin hareket açıklığını korumak, subluksasyon ve dislokasyon riskini azaltmak amaçlanır.



FO
Ayak bileğinde etkili bir plantar fleksiyon ve dorsifleksiyon kontrolü sağlamazlar!!
Genellikle hipotonik çocuklarda ayakta planovalgus/varis gibi deformitelerin varlığında, ön ayak, orta ayak ve arka ayak dilimini düzenlemek ve korumak için kullanılırlar.
Yüksekliklerine göre 2 grupta incelenirler.

1- İnframalleoler Ortezler: Hipotonik veya ataksik SP'li çocuklarda orta şiddette pes planovalgus deformitesini kontrol etmek için kullanılırlar.

2- Supramalleoler: Malleolleri de içine alır.
Sıklıkla kullanıldığı alanlar;

• Subtalar eklemlerin mediolateral instabilitesi
  
• Ön ayakta varus/valgus deformitesine yol açan orta ayak instabilitesi,
  
• Hafiften orta şiddetliye spastisite ve hipertonik refleks aktivitesinin azaltılması
  

Eklemli AFO
Fonksiyoneldir
Dorsifleksiyon serbest, planlar fleksiyon stoplu
İtme fazında diz ekleminde fleksör moment oluşur ve bunu karşılamak için iyi bir QF kas gücü gerekir. Aksi halde hasta yürürken diz kontrolünü kaybeder.


DAFO (Dinamik AFO)
İnce, fleksibl, dinamik arklara destek, stabilizasyon
Mediolateral kontrol sağlarken ayak bileğinde değişik derecelerde DF ve PF hareketlerine izin verir.
Mediolateral stabilite sayesinde anormal PF hareketini azalttığı ve hipertonusu inhibe ettiği düşünülmektedir.



GRAFO (Yer reaksiyon ortezi)
Önden kapalı özellikte
Duruş sırasında tibianın öne yer değiştirmesini önler ve QF kası tarafından oluşturulması gereken ekstansör momenti oluşturur.
SP'li çocuklarda bükük diz yürüyüşü olduğu durumda kullanılır.
>10° kalça ve diz fleksiyon kontraktürü olduğu durumlarda kullanılmamalıdır!!!
Genu rekurvatum varlığında ise diz ekleminin üzerine çıkarak fleksör moment yaratır.



Anterior AFO
Bacağı önden sararak ayak bileğini 90° de tutmayı ve tibianın öne doğru hareketini kontrol ederek diz fleksiyonunu önlemeyi amaçlar.
Ayak bileği kas zayıflığı durumlarında kullanılır.



İnhibitör el splintleri
El bileğinin 20°-25° ekstansiyonda başparmağın opozisyonda, diğer parmakların abduksiyonda tutulduğu total temaslı ortezlerdir.
Genellikle gece ortezi olarak kullanılır.
Üst ekstremite ortezlerinde dikkat edilmesi gereken, ortezin avucu ve parmakların volar yüzünün kaplamaması gerektiğidir.



Nöromusküler Hastalıklarda Kullanılan Ortezler

PAFO
DMD hastalarında ambulatuvar dönemde ortez önerilmemelidir!
Ancak bu plantar fleksiyondaki ayak bileği pozisyonunun kalıcı hale gelmesini önlemek için ayak bileğini 90° de tutan sabit gece PAFO kullanılır.
Kas hastalıklarında KAFO lar ve uzun yürüme cihazları, QF kasının kısmi/tam kuvvet kaybında hastanın dizini kilitleyemediği durumlarda kullanılır.
Özellikle DMD'de yürüme yeteneği kaybolmaya başladığında KAFO kullanılmalıdır.
Hasta yürüyemeyecek hale geldiğinde gövde kas kuvvetine göre KAFO'ya gövde korsesi de eklenmesi gerekebilmektedir.
Bağımsız olarak ayakta duramayan Spinal Musküler Atrofili (SMA) çocukların vertikalizasyonları ve ardından yürümeye geçişleri için de kullanılan gövde korsesine bağlı bilateral polietilen uzun yürüme ortezleri bu amaçla sıklıkla önerilmektedir.





Uzun yürüme cihazında kontrol edilmesi gereken noktalar
Yan barlarda asimetri ve çıkıntılar var mı?
Distalden proksimale tüm mekanik eklemler anatomik eklemlerde uyuyor mu?
Pelvik kemer varsa kontrol edilmeli
Hastadan kilitleri açıp kapatması istenir, eğitim verilir.
Kullanım sonrası kontrol edilmeli ve gerekirse modifikasyonlar yapılmalı
 
Skolyoz Korsesi
Amaç; eğri ilerleme hızının yavaşlatılması, cerrahiye kadar omurgayı destekleme, gövde kollapsını engelleme, bağımsız oturmayı sağlama
Bu ortezlemede solunum devamlılığı için ön kısımları açılmalıdır.
Solunum egzersizleri öğretilmeli!!!






Doğumsal veya Edinilmiş Problemlerde Kullanılan Ortezler

Pes planus / pes planovalgus

Pes planus:
 Uygun ayakkabı / gerektiğinde tabanlık ( MLA destekleri )
Arka ayak valgusu da eşlik ediyorsa, talusun artmış pronasyonuna engel olabilmek ve kalkaneusun doğru pozisyonlamasını sağlayabilmek amacıyla MLA desteğine ek medial topuk kaması, kalkaneal kap ve UCBL ortezi

Pes ekinivarus:
Dennis Browne ortezi
Pek çok tedavi protokolünde çocuk yürüyene kadar bacak ve ayağı 70° eksternal rotasyonda pozisyonlayan ortezi önerilir.


Genu varum/ valgum
Kama tabanlıklar
3 nokta prensibi
Sabit KAFO







Gelişimsel Kalça Displazisi
•     Pavlik Harnes
•     Frejka yastığı
•     Kalça abduksiyon ortezi
•     Ponsetti
•     3ay, dislokasyon tespit edilirse ilave 6 ay





Tortikollis
Kafatası asimetrisi gelişen durumlarda  fleksibl kask





KAYNAKÇA 

1. Bülent E. Pediatrik Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, 2. baskı, 2018, İstanbul tıp kitapevleri
   
2. Nilay Ç. B., Özgün K. K., Riskli Bebeklerde Fizyoterapi, 2019, Hipokrat Yayıncılık
   
3. Dilek B, Gur G, Yakut Y., Serebral palsili çocuklarda ayak-ayak bileği ortezi kullanım süresini etkileyen faktörlerin incelenmesi: pilot çalışma, 2015
   
4. Serkan E., Önder K., TOTBİD Dergisi 2018; 17:501–509