M. priformis kalçada M.gluteus minimusun altında bant şeklinde yer alan dış rotatör kaslardan biridir. Bu kasın çeşitli mekanik ve kimyasal etkilerden dolayı N. İschiadicus’u sıkıştırması ise Piriformis Sendromu olarak adlandırılır. Epidemiyolojik olarak kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre 6 kat fazladır. Priformis sendromunun başlıca belirtileri; kalça ve bacak arkası boyunca yayılan ağrı, ayağa doğru hissedilen uyuşma hissi, ve karıncalanmadır. Hasta bacak arkasını çekiyor gibi hisseder.
2 tür priformis sendromu vardır:
      1) Doğumsal nedenler veya sedanter yaşam tarzından dolayı M. priformisin kısa olması
      2) Gluteal bölgede kan dolaşımının bozulmasından ötürü M.priformisin iyi beslenemeyip bu bölgede spazm oluşması 

     

1.    M. PRİFORMİS: Kalça bölgesinde dış rotatörler kompartmanında bulunur.                  
ORİGO: Sacrumdaki foramina sacralia pelvica ön veya yan kısmı                           
              Ligamentum sacrotuberale üzeri
İNSERTİO: Trochanter major (Femur)
İNNERVASYON: S1- S2 ( N.musculi priformis)
FONKSİYON: Uyluğa ekstansiyonda iken dış rotasyon
                        Fleksiyonda iken abduction
M. priformis os ischiideki ischiadicum majusu foramen suprapriforme ve foramen infrapriforme olarak 2’ye böler.
*Foramen ischiadicum majusu içinden geçen yapılar ;
M. priformis, N. ischiadicus, kalçayı besleyen ve kalçaya giden sinirler, N.gluteus superior,  N.gluteus medius, N.gluteus minimus, N.pudentus, N.quadratus femoris, N.cutaneus femoraledir.
 
N. İSCHİADİCUS:
İskiyatik sinir veya siyatik sinir olarak da bilinen N. İschiadicus insan vücudunun en geniş ve en uzun sakral siniridir.
Bu sinir lumbal ve sakral vertebralardan köken alır yani L4, L5 ve S1, S2, S3 spinal sinirlerin ön segmentlerinden plexus sacralisin bir dalı olarak çıkar. N. İschiadicus
bacağın kuvvet ve hareketini sağlayıp; motor lifler ve duyusunu taşıyan sensetif lifler içerir.
Gluteal bölgede foramen infrapiriformeden kalçayı terk eder
ve uylukta popliteal bölgeye kadar gelir.
Buraya kadar bölgedeki bütün kaslara rami musculares
olarak dallar verir uylukta ise popliteal alanda N. Tibialis ve
N.Fibularis Communis olarak uç dallara ayrılır.

§ N. TİBİALİS:
Kalın ve medial tarafta olan daldır.
Ayrıca fossa popliteada ana arter-sinir-ven paketi arasında en yüzeyelde olandır.
rr.musculares olarak ayrıldığı küçük dalları bacağın arka fleksör kaslarının innervasyonunu sağlar.
M. gastrocnemius 2 başı arasından geçerek A.politea ile fossa popliteayı terk eder.
N. tibialis bacağın posterior kompartmanındaki ( M. Triceps Surae -M. Gastrocnemius, M.soleus-, M.plantaris, M.popliteus, M.flexör digitorum longus, M.tibialis posterior, M.hallucis longus, M.popliteus) kasların motor innervasyonunu sağlar.
Ayak bileğinde ise M.flexör digitorum longus ve M.hallucis longus tendonları arasından geçerek medial molleolun posteroinferiorunda 2 dala ayrılır. Bu dalları N. plantaris medialis ve N. plantaris lateralistir.
Ayrıca bacak ve ayak bileğinin lateral tarafının duyusunu alan N. Suralis de N. Tibialisin bir dalıdır.
§ N.  FİBULARİS COMMUNİNS:
N. ischiadicusun lateralde ve daha küçük olan dalıdır.
M. gastrocnemius lateral başından geçer ve fossa popliteayı terk eder. Fibula başından dolanarak N. fibularis profundus ve N.fibularis superficialis dallarını verir.
N. fibularis profundus bacağın antenior kompartmanını innerve eder.( M. tibalis anterior ve M. extensor digitorum longus, M.extensor hallucis longus). Ayrıca ayak bileğinden geçer ve ayağın dorsal yüzündeki intrinsik kaslara motor dallar verir. Bu sinirin hasarında ayak dorsifleksiyona gitmez.
N.fibularis superficialis bacağın lateral kompartmanını innerve eder. (M. peronealis longus ve M. peronealis brevis) Ayrıca bacağın anterodistal bölümünün ve dorsal tarafının çoğunun duyusunu alır.
 
Piriformis sendromunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte birçok hastalıkta da olduğu gibi mekanik ve kimyasal etkiler bu sendroma yol açabilmektedir.
ü M.priformisin, articulatio sacroiliacanın veya gluteal bölgede bir yapının tahriş olması yada inflamasyonu
ü M. priformis kasının spazmı ve bu spazma kasın yanıtı olarak kasın aşırı gerilmesi
ü Bu bölgede oluşan doku hasarı sonucu gelişen hematom yada arter anevrizması
ü Kalça dış rotatör kaslarının özelikle M. piriformisin aşırı zayıflığı
ü Gluteal bölgeye alınan mekanik bir darbe veya bir tümörün gelişmesi
ü Özellikle sporcularda görülen M. priformis hipertrofisi
ü Uzun süre oturmaya bağı hareketsiz kalıp m. priformis kasının kısalması
Ayrıca yapılan bazı çalışmalarda; bipartrit priformis kasının da siyatik sinir hasarına yol açan nadir nedenlerden biri olduğu gözlenmiştir. Bu nedenle anatomik varyasyonlar veya bozuk biyomekanik durumlar da piriformis sendromuna yol açabilmektedir.
 
ü Uzun süreli oturma ve hareketsiz yaşam tarzı
ü Kadın olmak ( Yapılan çalışmalarda anatomik farklılıklardan dolayı kadınlarda görülme olasılığının erkeklere göre 6 kat fazla olduğu gözlenmiştir.)
ü Doğrudan gelen travma
ü Omurilikte sinirin çıkış bölgesinde veya sinirin seyri çevresinde gelişen patolojik durumlar
ü Anatomik varyasyonlar
ü Çeşitli atletik aktiveteler yapılması ve aşırı kullanım
ü Ayrıca m. quadricepsin pelvis ile yaptığı açının fazla olması sonucu biyomekaniğin etkilenmesi de risk faktörleri arasında yer alır. 

Her hastalıkta olduğu gibi piriformis sendromunda da hastadan hastaya değişen semptomlar olmakla beraber en sık karşılaşılan sorunlar şunlardır;
ü Oturmayla gelişen ağrı,
ü Lumbal, sacral ve gluteal bölgede ağrı hissi,( Bazen inguinal bölgede de ağr hissi oluşabilir)
ü Bacak arkasından ayaklara kadar uzanan karıncalanma ve uyuşma,
ü Bacaklarda güçsüzlük hissi,
ü Bir yere otururken veya oturduğu yerden kalkarken hissedilen ağrıdan dolayı harekette kısıtlılık yaşama,
ü Yürümede zorluk yaşama ve aksayarak yürüme,
ü Hareket esnasında bozulmuş biyomekanik yürüyüş sergileme,
ü Kronikleşen durumdan dolayı gece ağrılarının artması
ü Ayakta iken gövde fleksiyon yada extansiyon hareketlerini yaparken zorluk yaşama,
ü Bacak bacak üstüne atmada zorluk ve ağrı

M.piriformis kalça eklemine uyluk ekstansiyondayken dış rotasyon, kalça fleksiyondayken abduksiyon yaptıran bir kastır. Dolayısı ile M.piriformisin disfonksiyonu sonucu bu hareketler sağlıklı yapılamaz. Hastanın bu hareketleri yapması gözlemlenir ve hareket kısıtlılıkları veya ağrı hangi seviyede oluşuyor tespit edilir.
Öncelikle hasta semptom olan bacağı üstte kalacak ve fizyoterapiste bakacak şekilde yan yatırılır. Test edilecek bacağın kalçası 60°- 90° ve diz de 90° fleksiyona getirilerek; diğer bacağın üzerinde çaprazlanır.
Daha sonra fizyoterapist pelvisi stabilize etmek için elini pelvis üzerine, diğer el dizin yan tarafına yerleştirir ve dizden yatağa doğru bastırır. Parçayı mümkün olduğunca uzatmaya çalışır.
Eğer hastada bacak arkası,kalça, uyluk bölgesinde; gerginlik, yanma veya ağrı hissedilirse test sonucu (+)’dir.
Ancak bu test hastaya bazen priformis sendromu tanısı koymak için yeterli değildir.Çünkü birçok bulgusu lomber disk herniasyonu ile aynıdır. Bu yüzden MR görüntüleme teknikleri ile priformis kasının ve siyatik sinirin görüntülenmesi ve değerlendirilmesi gerekir.
 
Priformis sendromunun erken dönemde tanı aldığı zaman konservatif tedaviye %79 olumlu cevap verdiği birçok çalışmada ortaya konmuştur.
Akut dönemde tedavi prensibi olarak ağrıyı azaltmaya yönelik olarak istirahat, ödemi azaltmak için soğuk uygulama tercih edilebilir. Hasta zorlayıcı ve yorucu aktivitelerden kaçınmalıdır.
Priformis sendromu tedavisi için M. piriformis,kalça abduktör ve adduktörlerine germe egzersizleri yapılır.
Eğer ödem varsa metabolik aktiviteyi azaltmaya yönelik 10-11°C, lokal kan akışını azaltmak amaçlı 12,8-15°C veya lokal analjezik etki oluşturmak amaçlı 13°C’den daha az soğuk ajanlar tercih edilmelidir. Bu ajanlar cold pack, buz masajı veya buz torbaları olabilir.
İlerlemiş durumlarda fizik tedavi modaliteleri olarak da TENS (transdermal elektriksel nörostimülasyon), orta frekanslı akımlar(enterfarensiyel akımlar), yüzeyel ve derin ısıtıcılar (hotpack,infraruj gibi) kullanılabilir.
Manuel terapi sayesinde priformis kası ve çevresindeki dokular gevşetilerek kas spazmında azaltma sağlanabilir.
Ayrıca ağrıyı azaltmak için antiinflamatuar ilaçlar, nöropatik ağrı ilaçları ve kas gevşeticiler   kullanılabilir.
Priformis sendromu olan hastanın tedavi programında; germe ve kuvvetlendirme egzersizleri, çevre eklemlerin mobilizasyonu ve bağ dokunun gevşetilmesi önemlidir.

• M. Priformis Germe Egzersizleri: 
  

1)Hasta sırt üstünde sağ diz düz, diğer taraf
diz fleksiyon pozisyonda uzanır.Sağ eliyle sol dizinden

tutar ve dizini eliyle sağ omzuna doğru çapraz
olarak çeker. Bu pozisyonda 25-40 sn bekler.
3 set şeklinde uygulanabilir.
Aynı hareketi karşı taraf için de uygular.
 

2)    Hasta sırt üstü pozisyonda yatar sağ dizini büker
 pozisyonuna getirir. Diğer bacağını sağ bacağının
üzerine atar. Altta kalan bacağın arka tarafından
 tutarak gövdeye doğru çeker. Hasta sol gluteal
bölgede gerilimi hissedene kadar çekmeye devam
eder. 20-30 sn 3 set şeklinde tekrar eder.
 

3)    Hasta bir sedye veya yatağa bacağını bükük
pozisyonda koyar. Gerilimi hissedene kadar gödesini fleksiyona getirir.
Gerilimi hissettiği pozisyonda 20 sn bekler.
3 set halinde bu germe egzersizini tekrarlar.
 
 
Ø Yardımcı ekipmanlar kullanarak ve hareketler çeşitlendirilerek de bu bölgedeki kasları germe egzersizleri yapılabilir.
Masaj topu ile priformis germe egzersizi:
Hasta oturur pozisyonda kalçasında ağrının en çok olduğu yerin altına masaj topunu koyar. Diğer bacak bükülür. Ağrılı bacak diğer bacağın üzerinde çapraz hale getirilir ve gerilim hissedilene kadar kendine doğru çeker. 3 set halinde 20 sn tekrar ile uygular.
 
Hasta yatar pozisyonda ağrıyan priformis kasının en ağrılı olduğu yere masaj topunu koyar. Ağrılı bacağını ve diğerini(daha fazla) fleksiyona getirir. Ve ağrılı bacağına dışa doğru abduction yaptırır. Hasta gerilimi hisseder ve ağrıda artma da olabilir. Bu o bölgede spazmın çözülmesinden de kaynaklıdır. 20 sn 3 set halinde uygular.

• Kalça Mobilizasyon Teknikleri:
  

Kalça eklemi mobilizasyon teknikleri uygulanabilir. Bunun için için de Mulligan Tekniği tercih edilebilir. Mulligan  Tekniği en önemli hedefi ekleme fonksiyonel restorasyon sağlamasıdır. Kas iskelet sistemleri ve sinir sisteminin etkilendiği, eklemde ağrılı durumların ortaya çıktığı ve açısal fonksiyonlarda gerileme olduğu durumlarda kullanılan pasif mobilizasyon yöntemleri ile aktif mobilizasyon yöntemlerinin bir arada uygulandığı bir tekniktir. Hastada ağrısız ve güvenli bir şekilde kalça eklemi mobilizasyonu sağlanır.Kalça ekstansiyonunun daha rahat yapılabilmesi için hasta fonksiyon kaybı olmayan ve olan dizini 90 fleksiyona alır. Fonksiyon kaybı olmayan dizini yere koyar priformis sendromu tanısı konmuş bacağının dizini de traınıng bandını karşıya sabitleyip kalçasını fleksiyon ekstansiyon pozisyonuna getirirek eklem hareket açıklığını arttırabilir.

• Miyofasyal Gevşetme:
  

Gluteal bölgede miyofasyal gevşetme teknikleri de uygulanabilir. Miyofasyal gevşetme sayesinde ağrıya neden olan ve hareketi kısıtlayan yumuşak dokudaki tetik noktalar gevşetilir ve priformis kasının gevşemesi sağlanmış olur. Ağrıyı azaltır ve haeketlilikte artış sağlar.

• Enjeksiyon Yöntemleri:
  

İlerlemiş bir priformis sendromunda ise daha çok enjeksiyon yöntemleri sayesinde priformis kasına steroid, lokal anestezik ve botulinum toksin enjeksiyonları yapılır. Yapılan çalışmalar steroid ve lokal anestezik birlikte enjeksiyonunun daha iyi sonuç verdiğini göstermiştir.

• Cerrahi Yöntem:
  

Eğer bu yöntem ile de şikayet düzelmezse cerrahi tedavi endikedir. Cerrahi operasyonla priformis kası trochanter majore yapıştığı yerden gevşetilir.
 
 
Piriformis Sendromu Tedavisi (Belirtiler, Gevşeme, Uzatmalar) - Prof. Dr. Turan Uslu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7816495/
Prof. Dr. İnci Yüksel, Masaj Teknikleri, Hipokrat Kitapevi, 4. Baskı,2018
https://jag.journalagent.com/hnhjournal/...-mesci.pdf
http://norosirurji.dergisi.org/pdf/pdf_TND_658.pdf
Saadet Otman,Tedavi Hareketlerinde Temel Dğerlendirme Prensipleri, Hipokrat Kitapevi,11. Baskı,2019
Nihal Şimşek, Nuray Kırdı, Elektroterapide Temel Prensipler ve Klinik Uygulamalar, Hipokrat Kitapevi, 4. Baskı, 2020
Prof. Dr. Hülya Harutoğlu, Isı Işık ve Hidroterapi, Hipokrat Kitapevi, 2016
Brandon L.Hicks ,Jason C.Lam,  Matthew Varacallo(2022), Piriformis Syndrome,
https://www.youtube.com/watch?v=PWAKDUPgo_0 Jschuber. Piriformis Testi.