Pleksus lumbalis’in dalları m.psoas major’un lateral ve medial kenarlarından ve kasın ön yüzünden çıkarlar. Bu dallar;
a) Rami musculares
b) N. İliohypogastricus ( N. İliopubicus )( L1)
c) N. İlioinguinalis (L1)
d) N. Genitofemoralis ( L1 – L2)
e) N. Cutaneus Femoris Lateralis ( L2 – L3)
f) N. Obturatorius ( L2 – L3 – L4 )
g) N. Obturatorius Accessorius ( L3 – L4)
h) N. Femoralis ( L2 – L3 -L4 )

DALLARI:
1. Rami musculares:
Pleksus lumbalis’in kısa dallarıdır. M. quadratus lumborum’un, m. psoas major’un , m. psoas minor’un ve m. iliacus’un innervasyonunu sağlar.

2. N. İliohypogastricus ( N. İliopubicus- L1):
M. psoas mojor’un dış kenarının üst bölümünde karın arka duvarında görünür olur. Böbreğin arkasından m. Quadratus lumborum’u çaprazlayarak crista iliaca’ya doğru uzanır. M. Obliqus internus abdominis, M. Obliqus externus abdominis, M. Transversus abdominis ‘i innerve eder. M. Transversus abdominis ile m.obliquus internus abdominis arasında iki dala ayrılır. Bu iki dalı ile karın ön duvarının alt kısmındaki deriyi innerve eder. İki adet dalı vardır;


           a) R. Cutaneus Lateralis : M.obliquus internus abdominis ve m.obliquus externus abdominis’i crista iliaca seviyesinde delerek çıkar. Gluteal bölgenin arka dış yanının sensitif innervasyonunu sağlar.
           b) R. Cutaneus Anterior: M.obliquus internus abdominis ve m.transversus abdominis arasında yer alır. Bu kasların motor innervasyonunu sağlar. İnguinalis superficialis’in 3 cm üzerinde m.obliquus externus abdominis’in aponörozunu delip deri altına çıkar. Pubis’i örten deri üstünde dağılır. N.iliohypogasticus’un n.subcostalis ve n.ilioinguinalis ile bağlantıları vardır.

3. N. İlioinguinalis (L1):
N.iliohypogastricus’tan daha ince olarak, onun hemen altında seyreden sinirdir. M.psoas major’un dış kenarından çıkarak crista iliaca’ya ulaşır. Önce m.transversus abdominis’i deler. Seyri boyunca verdiği dallarla m.transversus abdominis ve m.obliquus internus abdominis’in motor innervasyonunu sağlar. Funiculus spermaticus ile birlikte seyreden sinir, anulus inguinalis superficialis’ten geçerek, erkeklerde penis kökü ve scrotum’un ön tarafının (nn.scrotales anteriores), kadınlarda ise pubis ve labium majus’un (nn.labiales anteriores) sensitif innervasyonunu sağlar.


4. N. Genitofemoralis ( L1 – L2):
M.psoas majör içinde seyreden sinir bu kası ön tarafından delerek karın arka duvarında peritoneum parietale ile örtülü olarak aşağıya doğru uzanır. Ureter’i arkasından çaprazlar. Kremaster refleksinin hem afferent hem de efferent yolunu yapan sinirdir. Genelde m.psoas major’un önünde, bazen de içinde olmak üzere r.genitalis ve r.femoralis olarak dallarına ayrılır.

               a) R. Genitalis: A.iliaca externa ve v.iliaca externa’yı çaprazlayarak, anulus inguinalis profundus’tan geçerek canalis inguinalis’e girer. Erkekte m.cremaster’in motor dallarını vererek scrotum’u örten derinin bir bölümünün innervasyonunu sağlar. Kadınlarda ise lig.teres uteri ile birlikte canalis inguinalis’i geçerek mons pubis ve labium majus pudendi’yi örten derinin duyusunu alır. M. Dartos ve m. cremaster’i uyarır.
               b) R. Femoralis: R. Genitalis’in dış tarafında olmak üzere m.psoas majör’un üstünde aşağıya iner. A.iliaca externa ile birlikte lacuna vasorum’dan geçer. Lacuna vasorum’da femoral kılıf içinde ve a.femoralis’in ön dış tarafında yerleşim gösterir. Lig.inguinale’nin biraz aşağısında fascia lata’yı delerek yüzeyelleşen sinir trigonum femorale’nin üst kısmının derisinin sensitif innervasyonunu sağlar.
Varyasyon: Bazı olgularda n.iliohypogastricus ve n.ilioinguinalis tek kök şeklinde çıkabilir. Oldukça nadir görülse de n.iliohypogastricus bulunmayabilir. Bu durumda n.ilioinguinalis’ten bölgeye sinir dalları uzanır.

5. N. Cutaneus Femoris Lateralis ( L2 – L3):
M.psoas major’un dış kenarından çıkan ve m.iliacus’u çaprazlayarak fossa iliaca’da peritoneum parietale’ye dallar verir. M.iliacus’un ön yüzünde SİAS’ın iç tarafında uzanan sinir lig.inguinale’nin derininden geçer. Uyluğun ön yüzünde deri altında ön ve arka olarak iki dal verir. Ön dalı, uyluğun ön ve dış kısmının dize kadar olan bölümünün arka dalı ise uyuğun ortasına kadar olan üst bölümünün dış ve arka kısmını örten derinin sensitif innervasyonunu sağlar.

Klinik bilgi:
Kasık fıtığı gibi durumlarda ve sıkı kemer kullananlarda, dar pantolon giyenlerde uyluğun dış yan bölgesinde ağrılı paresteziler ortaya çıkar. Buna meralgia paresthetica denir.


6. N. Obturatorius ( L2 – L3 – L4 ):
Pelvis girişinde art.sacroiliaca hizasında olmak üzere, m.psoas major’un iç tarafından çıkar. M. Adductor longus, M. Adductor brevis, M. Gracilis, M. Adductor magnus’un ön kısmını innerve eder. Pelvis minor’un dış duvarı boyunca öne ve aşağıya doğru ilerleyip foramen obturatorium’a girer. Canalis obturatorium’dan uyluğa geçtikten hemen sonra ön ve arka dallarına ayrılır.

                 a) R. Anterior: M. Obturatorius externus ile m. Adductor brevis’in önünde, m.pectineus ile m.adductor longus’un arkasında olamk üzere bu kasların arasından geçerek aşağıya doğru uzanır. M.gracilis, m.adductor brevis, m.adductor longus ve bazen de m.pectineus’a motor dallar verir. Art.coxae’nın sensitif innervasyonunu da sağlayan sinir, n.femoralis’in n.cutaneus femoris anterior’u ile birleşen dalları ( r.cutaneus) plexus subsartorialis’i oluşturup uyluğun iç yüzünün sensitif innervasyonunu sağlar.
                b) R. Posterior: M.obturatorius externus’u delip m.adductor brevis’in arkasında, m.adductor longus’un önünde olmak üzere bu kasların arasında ilerler. Canalis adductorius’a girip a.femoralis ve a.poplitea’yı izleyerek art.genus’da dağılır. Art.genus’un sensitif innervasyonunu sağlar. M.obturatorius externus’a, m.adductor magnus’un dış bölümüne ve bazen de m.adductor brevis’e somatomotor dallar verir.

KLİNİK BİLGİ:
N. obturatorius pelvis yan duvarını örten peritoneum parietale’yi innerve eder. Enfekte appendix vermiformis n.obturatorius’u uyarak sağ uyluğun iç tarafında yansıyan ağrılara yol açabilir. Tuba uterina enflamasyonunda da aynı mekanizma ile uyluğun iç yüzünde ağrı olabilir. Kalçanın öne çıkıklarında, doğum sıasında çocuğun baskısına bağlı sinir zedelenebilir.

Sadece n.obturatorius’un zedelenmesi oldukça nadirdir. Retroperitoneal bölgede sinirin zedelenmesi n.femoralis ile olur. Uyluğun adduksiyonu zorlaşır. Bacakların birbiri üzerine atılmadı imkansızlaşır. Uyluğun iç yüzünde duyu kaybı olur. Pelvis yan duvarlarında yer almasından dolayı bu bölgeye sarkan appendix vermiformis’in ve yumurtalık iltihaplarının oluşturduğu periton uyarılması uyluğun iç tarafında yansıyan ağrılara sebeb olur. Pelvis içindeki bir kitle de bu kitle tümör ya da hamilelik olabilir. Yine benzer ağrılara sebep olur.
Motor kayıp:
M. adductor magnus’un medial bölümü hariç tüm adduktor kaslar felç olur. Uyluğun adduksiyon ve dış rotasyonu zayıflar.
Duyu kaybı:
Uyluğun içinde küçük bir alanda duyu kaybı olur.

7. N. Obturatorius Accessorius ( L3 – L4) :
M.psoas mojor’un iç kenarından aşağıya doğru inerek foramen obturatorum’a girmeden ramus ossis pubis’in üzerinden geçip m.pectineus’un derinine sokulur. M.pectineus’a somatomotor dallar verir. Art.coxae’ya duysal lifler de veren sinir, n.obturatorius’un r.anterior’u ile birleşir.


8. N. Femoralis ( L2 – L3 -L4 ):
Plexus lumbalis’in en kalın dalıdır. M.psoas majör ile m.iliacus arasındaki olukta aşağı dış yana doğru ilerler. Bu bölümde fascia iliaca’nın altında bulunan sinir karın boşluğunda iken m.iliacus ve m.pectineus’ motor dallar verir. M. iliacus, m. Pectineus, m. sartorius,, m. quadriceps femoris’i innerve eder. Lig.inguinale’nin derininden geçtikten sonra dallarına ayrılır.

DALLARI:
1. Rr. Musculares:
M.iliacus, m.sartorius ve m.rectus femoris’e uzanan dallardır. M.vastus lateralis ve medialis’in somatomotor dalları da bu sinir dalından çıkar. 

2. Rami Cutanei Anteriores:
Uyluğun ön ve iç kısmını örten derinin duysal innervasyonunu sağlayan iki büyük daldır. Orta bölümde uzanan lifler lig.inguinale’nin 7-8 cm aşağısında fascia lata’yı delerek yüzeyelleşir.

3. Arka dalı:
Büyük bir kısmını m.quadriceps femoris’e verdiği somatomotor dalları tarafından oluşturulan bu bölümün tek deri dalı n.saphenus’tur. m.rectus femoris’e giden kas dallarını verir. Aynı anda art.coxae’nın da sensitif innervasyonunu sağlar.
a. N.saphenus:
N.femoralis’in en kalın ve en uzun dalıdır. Canalis adductorius’a giren sinir burada a.femoralis’i önden dış yandan iç yana doğru çaprazlayarak arterin iç tarafına geçer. Lamina vastoadductoria’yı delerek canalis adductorius’u terkeden sinir dizin iç tarafında m.sartorius ve mçgarcilis’in tendonları arasında fascia lata’yı delip deri altına çıkar. Daha sonra bacağın içinde rr.cutanei cruris medialis adıyla v.saphena magna ile uzanır.
Bacağın 1/3’ ünde iki uç dala ayrılır. Uç dallarından birisi tibia’nın medial kenarını izleyerek ayak bileğinde sonlanırken diğer uç dal malleolus medialis’in ön tarafından ayak başparmağı ve ayağın medial yarısında uzanır. Bacağın medial yüzündeki derinin sensitif duyusunu taşır.
          i. R. İnfrapatellaris: Canalis adductorius’tan çıktıktan hemen sonra n.saphenus’dan ayrılır. M.sartorius ve fascia lata’yı delerek yüzeyelleşir. N.cutaneus femoris lateralis, rr.cutanei anteriores (.nfemoralis) ve n.saphenus’un diğer dalları pleksus patellaris’i oluşturur. Patella’nın ön tarafını örten derinin duysal innervasyonunu sağlar.
         ii. Rr. Cutanei Cruris Medialis: N.saphenus’un r.infrapatellaris dalını verdikten sonraki bölümüdür. V.saphena magna ile birlikte ilerleyen sinir bacağın ön ve iç tarafının duysal innervasyonunu sağlar. Bacağın alt 1/3 ‘ünde iki uç dala ayrılır. Dallardan biri tibia’nın iç kenarı boyunca uzanıp topukta sonlanırken diğeri, malleolus medialis’in ön tarafından geçerek ayak başparmağına ait art. Metatarsophalangea’ya kadar olan deri alanına dağılır. Kalça ve diz eklemine dallar verir.


KLİNİK BİLGİ:
N.femoralis’in doğrudan yaralanması sık değildir. Pelvis tümörleri, psoas abseleri, pelvis ve femur kırıkları, lig.inguinale’nin altında bıçak ve kurşun ile yaralanabilir.

Motor kayıp:
Tam kesilmesi durumunda, kalça fleksiyonunda zayıflama, m.quadriceps felç olduğundan bacak ekstensiyon hareketini yapamaz. M.rectus femoris’te çalışmadığından uyluğun fleksiyonu da zorlaşır. Yürümede ilk adım zor hale gelir. Patella refleski kaybolur.
Duyu kaybı:
Uyluğun ön ve iç yüzünde, bacağın iç yüzünün alt bölümü ile birlikte ayağın baş parmağın köküne kadar olan bölümün iç yan kenarında duyu kaybı olur.

KAYNAKÇA:
Prof. Dr. Figen Gövsa Gökmen, (2003), Sistemik Anatomi, İzmir Güven Kitabevi
Erdin Tunç, Anatomi, Tusdata Yayınları
Kaplan Arıncı  & Alaattin Elhan, (2014), Anatomi I-II, Güneş Tıp Kitabevi Ankara