İlk 4 cervical spinal sinirin ön dallarının birleşmesiyle oluşurlar. Ön dalların birincisi hariç diğer 3 ön dal, tekrardan üst ve alt dallara ayrılarak birleşmesiyle 3 halka oluşur. Simpatik dallar (r.griseus) ya da bu dallarla ya da oluşturdukları halkalarla birleşim gösterir. Plexus cervicalis boyunda fascia prevertebralis’in altında m.levator scapulae ile m.scalenus medius’un üzerinde m.sternocleidomastoideus ile örtülüdür.
Plexus cervicalis’ten baş ve boynun yüzeyel deri dalları, baş ve boyun kaslarına motor dallarını gönderir. Ayrıca kraniyal sinirlerle de bağlantı kuran dalları da vardır.



1. Plexus cervicalis’in kraniyal sinirlerle olan bağlantısı:
a) N.vagus ile bağlantılı olan dalı ( C1, C2)    N.vagus’un ganglion inferior’u ile C1 ve C2’nin oluşturduğu halka arasında bir bağlantı vardır.
b) N.accessorius ile bağlantılı olan dalı ( C2, C3, C4)
Plexus cervicalis’ten birçok lif şeklinde bağlantı dalı ayrılır.  Bunlardan C2, C3’ün oluşturduğu halkadan N. Occipitalis minör ayrılır. C3 ‘ten ayrılan lifte m. Trapezius’a gider. C4’ten çıkan iki üç n.accessorius’a  katılarak m.trapezius’un derinine doğru ilerler.
c) N.hypoglossus ile bağlantılı olan dalı ( C1, C2)
C1 ve C2’nin oluşturduğu halkadan kısa bantlar şeklinde çıkan bu dallar n. Hypoglossus ile birlikte aşağıya doğru uzanarak v.jugularis interna üzerinde aşağıya doğru iner. Radix anterior ( R.descendes hypoglossi) adını almış olan bu dal somatomotor ve proprioseptif liflerden oluşur. Ansa cervicalis’e katılarak boyun önündeki kaslara somatomotor lifler verir.



2. Plexus cervicalis’in deri dalları:



Baş ve boyun bölgesinin ön ve yan bölümlerini örten derinin duyarlılığını taşır. Plexus cervicalis’in deri dalları m. Sternocleidomastoideus ‘un arka kenarının orta bölümlerinde yüzeyelleşir. Bu noktaya punctum nervosum denir. Bu noktadan yukarıya, aşağıya ve öne ilerleyen deri dalları incelendiğinde ;

a) N. Occipitalis minör (C2)

Plexus cervicalis’in en ince dalıdır. SCM’nin arkasının orta noktasından yani punctum nervosum’dan çıkarak yukarıya ve arkaya doğru yönelir. Proc. Mastoideus yakınlarında yüzeyelleşerek Proc. Mastoideus’un derisi, kulak kepçesinin arka yüzünün derisinde sensitif lifler vererek uzanır.
N.occipitalis minor’un n.auricularis magnus, n.occipitalis minör ve n.facialis’in r.auricularis posterior dalıyla bağlantısı vardır.

Not: N.occipitalis minor’un çift vaya hiç olmadığı varyasyonlar görülebilir.



b) N. Auricularis magnus ( C2, C3)

N.occipitalis minor’dan daha kalın bir dal olup punctum nervosum’dan çıkarak fascia cervicalis’i delerek  yüzeyelleşir. SCM’nin dışında yukarıya doğru çıkar.  Angulus mandibulae, gl. Parotieda ve auricula’nın her iki yüzünü örten deriye sensitif dallar verir. Ramus anterior ve ramus posterior olarak ikiye ayrılır.

i. Ramus anterior: Gl.parotieda’yı örten deride uzanarak n.facialis ile bağlantı kurar.
ii. Ramus posterior: Proc mastoideus dışında kalan kulak kepçesinin arkasını örten deriye sensitif lifler verir.



c) N. Transversus colli ( cervicis) ( C2, C3)
Punctum nervosum’dan çıkarak SCM’nin dışından öne doğru uzanır. Rr.superiores ve Rr.inferiores dallarına ayrılır.

i. Rr.superiores: Platysma’yı delerek regio submandibularis’e doğru uzanan bu dal boyun üst, ön ve dış kısımları inerve eder. Rr.superiores’e ait dallardan birisi n.facialis’in r.colli dalıyla anastomoz yapar.
ii. Rr.inferiores: Platysma’yı delerek boyun ön ve dış tarafında sternum’a kadar uzanır.

d) Nn. Supraclaviculares (C3,C4)
Punctum nervosum’dan çıkarak trigonum occipitale’den geçerek aşağıya doğru uzanır. Clavicula yakınında fascia cervicalis ve platysma’yı delerek Nn. Supraclaviculares mediales, Nn. Supraclaviculares intermedii ve Nn. Supraclaviculares laterales olarak üç dala ayrılır:

i. Nn. Supraclaviculares mediales: Clavicula’nın yüzeyinden geçerek göğüs ön duvarının üst bölümündeki deride dağılan dallardır.
ii. Nn. Supraclaviculares intermedii: Clavicula’nın ortasında yüzeyelleşen dallar m.pectoralis majör ve m.deltoideus’un pars clavicularis’ini örten deriye dağılır.
iii. Nn supraclaviculares laterales: Clavicula’nın dış ucunu çaprazlayıp omuzun arka üst kısmını örten deride dağılır.



3. Plexus cervicalis’in kaslara giden derin dalları:



a) M. Rectus capitis anterior ve m.rectus capitis lateralis, C1 ve C2’nin oluşturduğu halkadan çıkan bir daldan inerve olurlar.
b) M. Longus colli’ye C1, C2 ve C3’den somatomotor dallar gelir.
c) M. Longus capitis’ e C2, C3 ve C4’ den somatomotor dallar gelir.
d) M.geniohyoideus, m.thyrohyoideus ile m.omohyoideus’un venter superior’un somatomotr inervasyonu n.hypoglossus aracılığıyla C1- C2 dallarından gelir. Radix anterior veya r.descendes hypoglossi olarak adlandırılan bu dal, a.carotis communis ve v.jugularis interna’nın yüzeyelinde C2-C3’ten gelen dallarla birleşip ansa cervicalis oluşur.

NOT: Ansa cervicalis’in pozisyonu çok fazla varyasyon gösterir. Bazen a.carotis communis’in ayrılma yerine kadar yüksek olabilir. Bu gibi durumlarda carotis kılıfı içinde yer alır. R. Descendes hypoglossi kısmen ya da tamamen n.vagus ile gelebilir. SCM’ye giden bir dalla thorax’ a giden birkaç dalın, n.vagus ya da simpatik sistemle  birleşmiş olabilir.


e) M.sternohyoideus m.thyrohyoideus ile m.omohyoideus’un venter inferior’una somatomotor dallar gelir. C2 VE C3 spinal sinirlerin ön dalları SCM’ye , C3 ve C4’ün ön dallarıysa m.trapezius’a giden proprioseptif lifler taşımaktadır. Bu kasların derin duyusunu alırlar ancak motor inervasyonu n.accessorius yapar. C2 ve C3 spinal sinirlerin bazı lifleri beraber ansa cervicalis’in inferior kökünün oluşturur. V.jugularis interna’nın dış yan tarafında halka şeklinde uzanan lifler ansa cervicalis’te superior kök ile birleşir.
f) SCM’ye n.accessorius aracılığıyla C2-C3’ten gelen dallar sensitif duyu taşırlar.
g) M.trapezius’ a n.accessorius ile C2-C3’ten gelen dallar sensitif duyu taşırlar.
h) M.levator scapulae’ya n.dorsalis scapulae aracılığıyla dallar gelir.
i) M.scalenus medius’a C3-C4’ten dallar gelir.



 N.PHRENİCUS:



Başlıca C4’ten oluşur ancak C3 ve C5’ten de lifler alır. Diaphragma’ya hem motor hem de sensitif lifler gönderir. M.scalenus anterior’un ön yüzünde, dış kenarından içine doğru vertikal şekilde uzanır. Önünde SCM ve m.omohyoideus’un alt karını bulunur ve a.transversa colli ve a.suprascapularis tarafından çaprazlanır. A.subclavia ve v.subclavia arasından geçip göğüs boşluğuna girer. A.throcica interna’nın başlangıcını çaprazlayarak göğüs boşluğunda a.pericardiaphrenica ile seyreder. Cupula pleurae’nın üzerinden ve radix pulmonis’in önünden geçerek pericardium ile pleura mediastinalis arasından diafragmaya ulaşır. Buraya geldiğinde birçok dala ayrılır.


Sağ n.phrenicus daha kısadır.  Sol n.phrenicus’a göre daha derinde yer alarak daha vertikal uzanır. Göğüs boşluğunun üstünde v.brachiocephalica dextra ile v.cava superior’un lateralinde yer alır. Sağ n.phrenicus, karın boşluğuna for. Venae cavae’dan veya hemen lateralinden geçer. Centrum tendineum altındaki peritoneum parietale’yi inerve eder.

Sol n.phenicus göğüs boşluğunun sol tarafında kalbin yer kaplamasıyla sebebiyle kalbin kavsine uygun olarak aşağıya doğru iner. Bu yüzden sağ n.phrenicus’tan daha uzundur. Boyunda ductus thoracicus tarafından çaprazlanır. Mediastinum superius’ta a.carotis communis sinistra ve a.subclavia sinistra arasında uzanır. N.vagus solunda uzanırken arcus aottae’yı çaprazlar. Sol AC’in radix pulmonalis’in önünden geçerek pericardium’un solundan aşağıya iner. Diaphragma’ya dallarını doğrudan vererek kası ve altındaki peritoneum’u inerve eder. Diaphragma lifleri arasından karın boşluğuna geçen dalları midenin fundus ve dalak kapsülünün sensitif inervasyonuna katkıda bulunur.



Dalları: 
a) R.pericardiacus: pericardium’un üst kısmın duyusunu taşıyan ince dallardır.
b) Rr.phrenicoabdominales: Diaphragma’ya somatomotor ve peritoneum parietale’ye sensitif dallar verir. Bu dallar diaphragma’dan ayrı ayrı lifler halinde geçer.
c) Rr.pleurales: Akciğer’in üst kısmını örten pleura parietalis’ten gelen sensitif duyu liferini taşımaktadır.
d) N.phrenici accessorii: her zaman bulunmayabilir. M.subclavius’a giden sinir bazen de C5’ten ayrılan dalın v.subclavia’nın önünde halka biçiminde dolanarak venin arka yüzünde n.phrenicus’la birleşiminden meydana gelir.



NOT: N.PHRENİCUS ANSA CERVİCALİS’İN OLUŞUMUNA KATILAN DALLARDAN VEYA C2 YA DA C6’DAN LİFLER ALARAK VARYASYONLARDA OLABİLİR.

KLİNİK BİLGİ:
N.phrenicus göğüs boşluğunda yer kaplayan tümöral yapılan sinire yayılması ya da cerrahi girişim sırasında kesilere bağlı sinir felci görülebilir.  Bu durumlarda diaphragma kubbesi düzleşerek kas hareketsiz kalır.

KAYNAKÇA:
Prof. Dr. Figen Gövsa Gökmen, (2003), Sistemik Anatomi, İzmir Güven Kitabevi
Erdin Tunç, Anatomi, Tusdata Yayınları
Kaplan Arıncı  & Alaattin Elhan, (2014), Anatomi I-II, Güneş Tıp Kitabevi Ankara