Mobilizasyon Nedir?

Eklem hareket açıklığında veya fizyolojik sınıra kadar bir veya birkaç kez uygulanan itme ya da uyaran içermeyen pasif harekete mobilizasyon denir. Eklem mobilitesini artırmayı amaçlar. Bunların yanında internal ve eksternal bozuklukları düzeltmek, subluksasyonları yerine getirmek, yapışıklıkları açmak ve ağrısız fonksiyonu sağlamaktır.


Üst Ekstremite Mobilizasyonları


OMUZ MOBİLİZASYON VE TESTLERİ

Omuz eklemi insan vücudunda hareket yeteneği en fazla ve stabilitesi en az olan eklemdir. Birbirine temas yüzeyleri çok azdır. Labrum glenoidale denen yardımcı eklem içi kıkırdak bulunur. Cavitas glenoidalis'in kenarlarına tutunarak eklem yüzey ve derinliğini artırır.



Articulatio Humeri

Eklem tipi: 3 eksenli top formlu eklem (sferoid)
ROM:  Fleksiyon - Ekstansiyon  180-0-35 derece
Abduksiyon - Addüksiyon 90-0-08 derece
İç rotasyon - Dış rotasyon 90-0-60 derece
Sıfır pozisyon: Kol gövde yanında- humerus frontal düzeyde
Gevşek pozisyon: 55' fleksiyon - 30' horizontal adduksiyon
Kapalı pozisyon: Maksimal abduksiyon, dış rotasyon
Kapsül paterni:  Dış rotasyon - abduksiyon - iç rotasyon
Konveks -konkav kuralı: Konveks =Distalde humerus
Konkav= proksimalde scapula ( tedavi düzlemimiz scapula)
NOT: Traksiyon scapulaya dik, kayma - gliding scapulaya paralel.






OMUZ TESTLERİ

Humerus lateral'e test ( traksiyon testi):




Hasta gevşek olarak önkolu fizyoterapist tarafindan destekli oturur. Fizyoterapist hastanın yanında durur. Başparmağı scapulayı, işaret parmağı ile tutar. Diger el ile medialden humerusun proksimal kısmını tutarak laterale doğru humerusu çeker. Glenoide dışa açıda fizyoterapist kendine dogru traksiyon uygular. Hasta hareketi hissedene kadar yapılır.

Humerus kaudal'e test:



Hasta gevşek pozisyonda dirsek fleksiyonda önkolu fizyoterapist tarafından destekli olarak oturur. Fizyoterapist yanda durarak dirseği fleksiyonda kolu gevşek pozisyonda tutmaya çalışır. Omuz abduksiyonundaki problem için bu test uygulanır. Diğer el ile başparmakla caput humeri kranialden tedavi düzlemine paralel şekilde aşağı itilir.


Humerus ventral'e test: omuz ekstansiyon ve dış rotasyon limitasyonu



Hasta gevşek pozisyonda dirsek fleksiyonda önkolu fizyoterapist tarafından destekli olarak oturur. Bir eliyle ventralden akromionu tutar. Diğer eli ile dorsalden caput humeriyi ventrale doğru hareket ettirir. (anterior kayma)

Humerus dorsal'e test: Omuz fleksiyon ve iç rotasyon limitasyonu



Hasta gevşek pozisyonda dirsek fleksiyonda önkolu fizyoterapist tarafından destekli olarak oturur. Fizyoterapist hastanın yanında dorsalden akromionu bir eli ile fikse eder. Diğer el ile humerusu ventralden tutup baş parmakla posteriora itilir. (Posterior kayma)


OMUZ MOBİLİZASYONU 

Humerus: Distal ( traksiyon)



Hasta sırtüstü gevşek pozisyonda yatar. Scapula yatağa bağlıdır. Fizyoterapist hastanın yanında humerus proksimalini kemerle tutup kendisine doğru yani laterale çeker. Koltuk altına rulo şeklinde havlu konur. Eklem yüzeylerinde distraksiyon yapar.


Humerus: Kaudal Gliding



Abduksiyon limitasyon durumlarında kullanılır. (Caput humeri proksimal pozisyonda)
Hasta sırtüstü gevşek pozisyonda dirsek hafif fleksiyonda yatar. Scapula yatağa bağlıdır. Fizyoterapist hastanın yanında humerus distalini tutar. Hareket kaudal yöne distraksiyon hareketidir. Superiordan inferiora itilir.


Humerus: Ventral Gliding



Ekstansiyon ve dış rotasyon durumlarında kullanılır.
Hasta yüzükoyun, gevşek pozisyonda dirsek fleksiyonda kol yatak dışında olacak şekildee yatar. Omuzun altına ince bir havlu koyulur. Fizyoterapist yanda durur. Humerus proksimalini tutarak hareketi ventrale doğru yapar. Humerusu posteriordan anteriora iter.


Humerus: Dorsal Gliding



Fleksiyon ve iç rotasyon limitasyonlarında kullanılır.
Hasta sırtüstü gevşek pozisyonda, dirsek fleksiyonda, scapula yatakta, kol dışarıda olacak şekilde yatar. Proc. Corocoideus yatak kenarındadır.
Fizyoterapist hastanın yanında humerusu proksimalden tutup humerusu dorsal yöne doğru iter. Humerusu anteriordan posteriora doğru iter.



DİRSEK EKLEMİ TESTLERİ VE MOBİLİZASYONU

Dirsek eklemi 3 eklemin birleşmesiyle oluşur. (Articulatio humero- ulnaris, articulatio humero- radialis, articulatio radio - ulnaris proksimalis.) O yüzden 3 ekleme yönelik düşünmeliyiz. Humerus konveks, Radius ve ulna konkavdır. Konkav tarafa göre tedavi düşünüp planlarız.



Articulatio Humero-Ulnaris



Eklem tipi: Biyomekanik iki eksenli menteşe şeklinde. (iki eksenli: fleksiyon- ekstansiyon yönünde hareket.)
ROM: Fleksiyon- Ekstansiyon  145-0-0 Bayanlarda  145-0-  (5-15)
Sıfır pozisyon: Frontal düzeyde, dirsek ekstansiyon ve supinasyonda
Gevşek pozisyon: 70' fleksiyon - 10' supinasyon
Kapalı pozisyon: maksimum ekstansiyon ve supinasyon
Kapsül paterni:  Fleksiyon- ekstansiyon
Konkav-konveks kuralı: ulna: konkav (tedavi düzlemi) humerus: konveks



Articulatio Humero-Ulnaris Testleri:


Ulna: distal traksiyon testi:



Hasta sırtüstü olarak gevşek pozisyonda yatar. Fizyoterapist hastanın yanında durarak ulnayı medialden tutar. Ulna kavranır. Olecranon sabitlenir. 4 parmak ulnar kısımda olacak şekilde hastanın ayağına doğru ulna çekilir. Yani hareket yönümüz distale doğrudur.


Articulatio Humero-Ulnaris Mobilizasyon:


Ulna: distal traksiyon tedavisi


Hasta sırtüst gevşek pozisyonda, humerus mobilizasyon kemeri ile yatağa bağlı şekilde yatar. Fizyoterapist hareket yönü ile hastanın ön kol arasındaki açi yaklaşık 90' olacak şekilde hastanın kolunu tutup ön kol boyunca traksiyon uygular.

NOT: Eğer hastada 10-15' ekstansiyon kaybı varsa kolu yatak kenarında 10-15' fleksiyona alınır. Bir elin avuç içi ulnaya yerleştirilir. Diger el ile kolun ağırlığı alınır. Yine ayni şekilde hareket yönü ile hastanın ön kol arasındaki açı yaklaşık 90' olacak şekilde hastanın kolu tutulup traksiyon uygulanır.






İstiharat Pozisyonunda Distraksiyon



Hasta dirsek gevşek pozisyonda, distal önkol ve el fizyoterapistin omzunda olacak şekilde yatar. Fizyoterapistin bir eli ile stabilizasyon için humerus proksimalini ventral taraftan tutar. Diğer eliyle de proksimal ulnayı ventral taraftan tutarak ulnayı kendisine doğru çeker.



Ulna distale doğru glide (fleksiyon limitasyonlu hastalarda)



Hasta sırtüstü şekilde dirsek maksimal fleksiyonda, humerus mobilizasyon kemeri ile yatağa bağlı şekilde yatar. Fizyoterapist hareket yönü ile hastanın ön kol arasındaki açı yaklaşık 90' olacak şekilde hastanın kolunu tutup distraksiyon uygular.



Ulna distale doğru glide (ekstansiyon limitasyonlu hastalarda)



Hasta sırtüstü şekilde dirsek maksimal ekstansiyonda, humerus mobilizasyon kemeri ile yatağa bağlı şekilde yatar. Fizyoterapist hareket yönü ile hastanın ön kol arasındaki açı yaklaşık 90' olacak şekilde hastanın kolunu tutup asağı doğru iter.


NOT: EKSTANSİYON LİMİTASYONLU HASTALARDA DORSAL GLİDİNG AZALIR. FLEKSİYON LİMİTASYONLU HASTALARDA VENRTAL GLİDİNG AZALIR.

ARTICULATIO HUMERO-RADİALİS



Eklem tipi: Biyomekanik üç eksenli sferoid bir eklem.
ROM: Fleksiyon- Ekstansiyon
Sıfır pozisyon: Frontal düzeyde dirsek ekstansiyon ve supinasyonda (gonyometrik ölçüm baslangıcı)
Gevşek pozisyon: Maksimum ekstansiyon ve supinasyon
Kapalı pozisyon: 90' fleksiyon - 5' supinasyon
Kapsül paterni: Fleksiyon - Ekstansiyon
Konkav-konveks kuralı: Radius: konkav ( tedavi düzlemi) , humerus: konveks


Articulatio Humero-Radialis Testleri

Radius: eklem aralığı palpasyon:



Hasta ayakta, gevşek pozisyonda ve kollar uzanmış pozisyondadır. Bilateral simetrik olarak değerlendirme yaparız. Fizyoterapist ayakta, işaret parmakları Radius başının hemen üzerindedir. Dirseğe fleksiyon ekstansiyon yaptırarak kısıtlanma olup olmadığına bakarız. Sağ-sol karşılaştırma yaparız.


Radius: dorsal- ventral gliding test:



Hasta oturur yada sırtüstü şekilde, dirsekler gevşek pozisyondadır. Fizyoterapist ayakta, başparmak ve isaret parmağı arasında caput Radius' u tutup dorsal- ventral kayma (gliding) hareketi değerlendirir. Humerus diğer elle stabilite edilir. Dirsek fleksiyon ya da ekstansiyon limitasyonlarında uygulanması gereklidir.

NOT: Eklem aralığı azalırsa Radius humerusa yaklaşır.(proksimale gider.) Eklem aralığı artarsa Radius humerustan uzaklaşır. (distale gider.)



Articulatio Humero-Radialis Mobilizasyon

Radius: dorsal gliding



Hasta oturur ya da sırtüstü pozisyonda dirsek gevşek pozisyonda humerus yatağa dayalı şekilde pozisyonlanır. Fizyoterapist ayakta humerusu stabilite eder. Diğer elinin Radius anterioruna koyarak radiusu dorsale yani posteriora iter. Dirsek ekstansiyon hareket limitasyonlarında kullanılır. 

Radial Dorsal Kayma: Dirsek ekstansiyon ve önkol pronasyon artırma



Dirsek tam ekstansiyonda olacak şekilde hasta sırtüstü yatar. Proksimal el distal humerusu dorsalden kavrayarak stabilite sağlanır. Distal el, proksimal radiusu humerus üzerinden dorsale yani yatağa doğru iter.



Radius: Ventral Gliding



Hasta dirsek tam ekstansiyonda ve supinasyonda oturur. Humerus rulo havlu ile yükseltilir. Radius posterioruna elimizi koyup yatağa doğru iteriz. Dirsek fleksiyon hareket kısıtlılıklarında kullanılır.


Radial Ventral Kayma



Dirsek tam ekstansiyonda olacak şekilde hasta sırtüstü yatar. Bir el ile humerus ventralden stabilite edilir. Radius humerus üzerinden ventrale doğru itilir. Yani hastaya doğru itilir. Dirsek fleksiyon ve önkol supinasyonunu artırır.



Distraksiyon



Dirsek tam ekstansiyonda hasta sırtüstü yatar. Humerusu baş parmakla stabilize ederiz. Radiustan tutup kendimize doğru çekerek distraksiyonu uygularız. Ventral gliding için humero-radial'e distraksiyon yaparız.



Kompresyon 



Dirsek 90' fleksiyonda olacak şekilde önkol nötralde ve el bileği ekstansiyonda hasta yatar. Distal humerus dorsal taraftan stabilize edilir. Radius el bileği üzerinden aşağı yönde kompresyon uygulanıp dolaylı hareket sağlanır.



Humero-radial: Radius: distal (traksiyon)
Radio-ulnar: Radius: distal(gliding)



Hasta sırtüstü, dirsek 70'fleksiyon ve 35' supinasyonda humerus yataga dayalı yatar. Fizyoterapist bir eli humerus distalini fikse eder. Diğer el ile Radius başına dik şekilde kendimize doğru çekeriz. Radius hareket limitasyonlarında ya da radiusun ulnaya göre proksimalde kaldığı durumlarda kullanılır.



Humero-radial: Radius: proksimal
Radio-ulnar: Radius:proksimal (gliding)



Hasta sırtüstü, dirsek 70'fleksiyon ve 35' supinasyonda humerus yatağa dayalı yatar. Fizyoterapist hastanın elini tutar. Radiusu proksimale doğru iter. Radius başı humerusa yaklaşır. Radius hareket limitasyonlarında ya da radiusun ulnaya göre distalde kaldığı yani Radius basi çıkığında kullanılır.

NOT: Ventral gliding de supinasyon limitasyonu / Dorsal gliding de pronasyon limitasyonu

ARTICULATIO RADIO-ULNARİS PROKSİMALİS:



Eklem tipi: Trokoid
ROM: Supinasyon- Pronasyon 90-0-90
Sıfır pozisyon: Humerus frontal düzeyde, dirsek 90' fleksiyonda
Gevşek pozisyon: 70' fleksiyon, 35' supinasyon
Kapalı pozisyon: Maksimum pronasyon veya supinasyon
Kapsül paterni: Dirsek hareketinin aşırı limitasyonlu durumlarında, supinasyon ve pronasyon hareketleri yaklaşık derecede kısıtlı olur.
Konkav-konveks kuralı: Ulna: konkav (tedavi düzlemi) Humerus: konveks



Articulatio Radio-Ulnaris Proksimalis Testleri

Radius: Dorsal- Ventral Gliding Test:



Hasta dirsekleri gevşek pozisyonda oturur. Fizyoterapist ayakta bir el ile proksimal ulnayı fikse eder. Diğer el ile baş parmak ve işaret parmağı arasında caput radius'u tutup dorsal-ventral kayma (gliding) yaptırılır. Dirsek pronasyon ve supinasyon hareket limitasyonlarında uygulanması gereklidir.



Articulatio Radio-Ulnaris Proksimalis Mobilizasyon:

Radius: dorsal gliding: Pronasyon limitasyonu



Hasta dirsek 70' fleksiyonda 35' supinasyonda oturur. Ulnanın proksimal kısmı yatağa dayalıdır. Caput radius'u elin tenar kısmını kullanarak dorsal gliding yaparız. Yani avuç içinde radiusu anteriora yerleştirip yatağa iteriz.



Radius Başı Dorsal Kayma: Dirsek ekstansiyon, önkol pronasyon kazanma



Hasta dirsek 70' fleksiyonda 35' supinasyonda sırtüstü yatar. Proksimal ulna dorsalden kavranıp stabilize edilir. Radius başı ulna üzerinden dorsale hareket ettirilir.



Radius: ventral gliding: Supinasyon limitasyonu



Hasta dirsek 70' fleksiyonda 35' supinasyonda oturur. Ulnanın proksimal kısmı yatağa dayalıdır. Caput radius'u elin tenar kısmını kullanarak ventral gliding yaparız. Radius posteriorundan kavrayarak anteriora doğru iteriz.



Radius Başı Ventral Kayma: Dirsek fleksiyon, önkol supinasyon kazanma



Hasta dirsek 70' fleksiyonda 35' supinasyonda oturur. Proksimal ulna ventralden stabilize edilir. Radius başı ulna üzerinden ventrale doğru hareket ettirilir. Alttan kolu diğer taraftan radiusu kavrarız. Arkadan öne dogru iterek yaparız.



EL VE EL BİLEĞİ EKLEMİ MOBİLİZASYON VE TESTLERİ

El bileği Radius distal ucu ile carpal kemikler arasında ve carpallerin kendi arasında meydana gelen eklemler üzerinden hareket sağlanır.


ARTICULATIO RADIO-CARPALİS:



Eklem tipi: Biyomekanik iki eksenli basit tip eklem- art. ellipsoidea
ROM: Volar fleksiyon- dorsal fleksiyon- 90'-0'-90' Radial fleksiyon- ulnar fleksiyon- 20'- 0'- 35'
Sıfır pozisyon: Radius ekseni ve Metacarpal 3 ekseni aynı yönde
Gevşek pozisyon: Hafif ulnar Abdüksiyon
Kapalı pozisyon: Maksimal dorsal fleksiyon
Konkav- konveks kuralı: Radius= konkav ( tedavi düzeyi) Proksimal karpal sıra= konveks


Radio-Carpal Eklem Testleri


Articulatio radio-carpal: distale traksiyon testi



Hasta gevşek şekilde oturur. Fizyoterapist ön kolu sabitleyerek el bileğine distale doğru traksiyon uygular.



Articulatio Radio-Carpal Mobilizasyon Tedavisi


Distraksiyon:



Önkolun ventrali ve el masa dışında olacak şekilde hasta oturur. Distal Radius ve ulna hastanın önkolun dorsalinden fikse edilir. Fizyoterapistin eli karpallerin proksimal sırasını dorsalden kavrayarak distraksiyon uygular. Karpaller Radius ve ulnadan uzaklaşır. Genel mobilite ve ağrıyı dindirmek için kullanılır.


Ventral kayma:



Ulnar veya önkolun dorsali masada olacak şekilde hasta oturur. El masa kenarından sarkar. Distal Radius ve ulna önkolun dorsalinden stabilize edilir. Fizyoterapistin diğer eli proksimal karpal sırayı dorsalden kavrayarak proksimal karpal sırayı ventrale kaydırır. Genel mobilite ve el bileği ekstansiyonunu artırmak için kullanılır.


Dorsal kayma:



Ulnar veya önkolun dorsali masada olacak şekilde hasta oturur. El masa kenarından sarkar. Distal Radius ve ulna önkolun dorsalinden stabilize edilir. Fizyoterapistin diğer eli proksimal karpal sırayi dorsalden kavrayarak kendine doğru çeker. Genel mobilite ve el bileği fleksiyonunu artırmak için kullanılır.


Radial kayma:



Ulnar veya önkolun dorsali masada olacak şekilde hasta oturur. El masa kenarından sarkar. Distal Radius ve ulna önkolun dorsalinden stabilize edilir. Önkolun ventrali masada stabilize olmuştur. Fizyoterapistin diğer eli proksimal karpal sırayı dorsalden kavrayarak proksimal karpal sırayı radiusa doğru kaydırır. Ulnar deviasyonu artırmak için kullanılır.


Ulnar kayma:



Ulnar veya önkolun dorsali masada olacak şekilde hasta oturur. El masa kenarından sarkar. Bir el önkolun ventralininden distal Radius ve ulnayı fikse eder. Diğer el karpallerin proksimal sırasını radialden kavrayarak proksimal karpal sırayı ulnaya doğru kaydırır. Radial deviasyonu artırmak için kullanılır.





ARTICULATIO RADIO-ULNARİS DİSTALİS:



Eklem tipi: 2 eksenli eklem trokoid
ROM: Supinasyon ve pronasyon 90-0-90
Sıfır pozisyon: Humerus frontalde dirsek fleksiyon 90' ve el sagittalde
Gevşek pozisyon: 10' Supinasyon
Kapalı pozisyon: 5' supinasyon
Kapsül paterni: Dirsek hareketleri aşırı limitasyonlarında supinasyon ve pronasyon hareketleri aynı derecede kısıtlıdır. 
Konkav- konveks kuralı: Ulna= konkav ( tedavi düzlemi) Radius= konveks



Articulatio radio-ulnar : Radius : dorsal- ventral gliding test:



Hasta ön kolu 10' supinasyonda gevşek pozisyonda oturur. Ulnayı distaldeki el ile tutup fikse edip diğer el ile radiusa dorsal- ventral gliding yaptır.


Articulatio Radio-Ulnaris Mobilizasyon Tedavisi

Radial dorsal kayma: Önkol supinasyonunu artırmak



Önkol tedavi yatağında nötral pozisyondadır. Distal ulna dorsal taraftan fikse edilir. Distal Radius ventralden kavranır. Distal radiusu geriye doğru kaydırırız. Radiusun dorsal kayması ulnanın volar yönde kaymasını sağlar.


Radius ventral kayma:



Önkol tedavi yatağında nötral pozisyondadır. Distal ulna dorsal taraftan fikse edilir. Distal Radius dorsalden kavranır. Distal radiusu geriye doğru kaydırırız.


MKF DİSTRAKSİYONU:



Hasta önkolu nötral pozisyonda oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek metakarpalin başını baş parmağı ile dorsal yüzden, işaret parmağını volarden yerleştirip fikse eder. Diğer eliyle mobilizasyon sağlanacak proksimal falanksın proksimal ucunu dorsal yüzden kavrayarak MKF ekleminde distraksiyon için proksimal falanksı distale kaydırır.

MKF DORSAL KAYMA:



Hasta önkol nötral pozisyonda oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek metakarpalin başını baş parmağı ile dorsal yüzden, işaret parmağını volarden yerleştirip fikse eder. Diğer eliyle mobilizasyon sağlanacak proksimal falanksın proksimal ucunu dorsal yüzden baş parmak ve işaret parmağı ile volar taraftan kavrayıp proksimal falanksta dorsal kayma için posteriora doğru kaydırır.  MKF eklem ekstansiyonunda EHA'yi artırmak için kullanılır.


MKF VENTRAL KAYMA:



Hasta önkol nötral pozisyonda oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek metakarpalin başını baş parmağı ile dorsal yüzden, işaret parmağını volarden yerleştirip fikse eder. Diğer eliyle mobilizasyon sağlanacak proksimal falanksın proksimal ucunu dorsal yüzden baş parmak ve işaret parmağı ile volar taraftan kavrayıp proksimal falanksı ventral kaydırma için anteriora doğru kaydırır. MKF eklem ekstansiyonunda EHA'yi artırmak için kullanılır.


IP DİSTRAKSİYON:



Hasta avuç içi aşağıda olacak şekilde oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek eklemin daha proksimalindeki falanksın dorsal yüzünden baş parmağı ile ve işaret parmağıyla volar yüzden stabilize eder. Diğer eliyle de daha proksimalindeki falanksın proksimal ucunu dorsal yüzünden baş parmaği ile ve işaret parmağıyla volar yüzden kavrayarak distal falanksi interfalangeal eklemlerde distraksiyon için distale hareket ettirir.

IP DORSAL KAYMA:



Hasta avuç içi aşağıda olacak şekilde oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek eklemin daha proksimalindeki falanksın dorsal yüzünden baş parmağı ile ve işaret parmağıyla volar yüzden stabilize eder. Diğer eliyle de daha proksimalindeki falanksın proksimal ucunu dorsal yüzünden baş parmaği ile ve işaret parmağıyla volar yüzden kavrayarak distal falanksi dorsal kayma için posteriora hareket ettirir.

IP VENTRAL KAYMA:

Hasta avuç içi aşağıda olacak şekilde oturur. Fizyoterapistin bir eli mobilize edilecek eklemin daha proksimalindeki falanksın dorsal yüzünden baş parmağı ile ve işaret parmağıyla volar yüzden stabilize eder. Diğer eliyle de daha proksimalindeki falanksın proksimal ucunu dorsal yüzünden baş parmaği ile ve işaret parmağıyla volar yüzden kavrayarak distal falanksi ventral kayma için anteriora kaydırır.


KAYNAKÇA

YÜKSEL INCI,ORTOPEDIK PROBLEMLERDE MANUAL TERAPI, 2017,ANKARA
MUTLU EBRU, ORTOPEDIK EKLEM MOBILIZASYONU VE MANIPULASYONU KANITA DAYALI YAKLASIM, 2019, ISTANBUL