GERİATRİ NEDİR? :

  Geriatri, yaşlıların (65 yaş ve üstü) sağlık bakımı ile ilgilenen tıbbi uzmanlık dalıdır. Yaşlı bilimi ile ilgili olarak kaynaklarda geriatri ve gerontoloji olmak üzere sıklıkla iki farklı terim karşımıza çıkmaktadır
  Geriatride temel hedefler, işlevselliğin sürdürülmesi ve devamı, böylece yaşam kalitesinin ve sosyal katılımın iyileştirilmesidir[1].


 Yaşlılarda Sık Görülen Sorunlar (Geriatrik Sendromlar) : [2]

• Düşmeler
  
• Sarkopeni
  
• Bası yaraları
  
• Denge Kaybı
  
• Uyku Bozuklukları
  
• Üriner İnkontinans
  
• Baş dönmesi-bayılma
  
• Deliryum (geçici bir nedene bağlı bilinç değişikliği)
  

 
 UYKU NEDİR? :

   Uyku, vücudun temel ihtiyaçlarından birisi olup, kişinin uyaranlarla kolaylıkla uyandırılabildiği, değiştirilmiş bilinçlik halinden oluşan doğal bir dinlenme biçimidir. Uyku normal olarak organizmanın dinlenip enerji tüketimini dengeleyen, vücut için onarıcı, yararlı ve vazgeçilmez bir fizyolojik süreçtir.
   Günlük ortalama 6-10 saat arasında değişen normal bir uyku süresi vardır. Uyku süresi genetik olarak belirlenip, yaşla, sağlık durumuyla ve duygu durumuyla ilişkili olarak değişiklik gösterebilir [3].

  



   Uyku kalitesi gün içinde uyuklamalar ve gece uyanmalardaki artış ile bozulmaktadır. Oluşan bu değişiklikler yaşlanma ile gelen normal hayati fonksiyonların ve sistemlerin değişmesi sonucudur. Dolayısıyla yaşlılarda uyku süresi azalarak daha yüzeysel uyku, sık sık bölünen ve uykuya dalmanın daha zorlaştığı, gün içi uyuklamaların arttığı uyku süreci meydana gelmektedir [3].


Şekil 1. Evre 1-2-3 ve REM döngülerinden oluşan uyku periyodunun gece boyunca çocuk ve erişkinlerde düzenli 4-5 kez tekrarladığı, yaşlı hastalarda ise sık uyku bölünmelerinin olduğu ve özellikle evre-3 derin uykunun azaldığı uyku hipnogramında izlenmektedir [3].


[3]

   Yaşlılarda uykusuzluk ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Yaşlıların yüzde 50'sinden fazlasının sürekli uyku şikayeti yaşadığı tahmin ediliyor. Dünya çapında yaşlıların yaklaşık %20-40'ının uykusuzluk sorunu yaşadığı bildiriliyor. Bu rakamlar endişe verici çünkü uykusuzluk; yaşlılarda bilişsel bozukluk, depresyon, duygudurum / anksiyete bozuklukları, düşme riski, hipertansiyon ve kalp hastalığı gibi hastalıklarla ilişkilendiriliyor. Aynı zamanda hafızayı kötü etkileyerek, dikkat süresini ve tepki süresini azaltarak günlük işleyişi de yıkıcı bir şekilde etkiler. En önemlisi de uykusuzluğun; artan hastaneye yatış ve ölüm riskiyle bağlantılı olduğu görülmüştür [4].   



Şekil 3. Yaşlanma süreci ile beraber nörokognitif fonksiyonlarda ve uyku kalitesinde azalma mevcuttur. Ancak iyi bir uyku hijyeni varlığında, kaliteli bir uyku bu olumsuz etkiyi ortadan kaldırarak hem nörokognitif işlevleri hem de işe gitme, araba kullanma gibi günlük yaşamsal aktiviteleri pozitif etkilenmektedir [3].


 Uyku Bozuklukları Varlığında Yaşlılarda İzlenen Şikâyetler : [3]

• Yorgunluk, halsizlik
  
• Dikkatte azalma, konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık
  
• Uykuya dalmada güçlük,
  
• Gece uyku sırasında sık sık uyanma
  
• Uyandıktan sonra uykuya tekrar dalamama
  

 Uyku Bozukluklarında Alınacak Önlemler : [3] 

• Uyku hijyenine dikkat edilmesi, aynı saate yatılıp, aynı saatte kalkılması, gün içinde yapılan küçük şekerlemelerin kesilmesi gerekmektedir.
  

• Yatak odasının, sessiz, çok sıcak olmadan hafif bir aydınlatma ile aydınlatılmış rahatlatıcı ve konforlu olması sağlanmalıdır. Uyku dışında yatakta geçirilen süre azaltılmalıdır.
  

• Gündüz gün ışığında olabildiğince faydalanılması, balkona çıkılması, güneşli saatlerde yürüyüş önemlidir
  
• Eşlik eden ek hastalıkların, kronik ağrıların, depresyonun uygun şekilde tedavileri yapılmalıdır.
  

• Yatmadan önce yenen yemeklerin hafif olması, kahve, çay, sigara gibi uyaranların kontrol altına alınıp tüketimlerinin azaltılmalıdır. Yatmaya yakın sıvı alımı kısıtlanmalıdır. 
  
• Mümkün olduğunca gün içi egzersizler, hareket oranı arttırılmalıdır.
  
• Özel durumlar dışında hekim önerisi olmadan uyku ilacı kullanılmamalıdır
  

 UYKU PROBLEMİ OLAN YAŞLI BİREYLERDE TAI CHI VE EGZERSİZ :

   Uykusuzluğun tedavisine yönelik mevcut geleneksel yaklaşımlar yaşlı popülasyonda uygun ve etkili değildir. Daha az yan etki ve tutarlı etkinlik ile bilişsel davranışçı terapi (BDT), yaşlılarda uykusuzluk için daha uygun bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, uykusuzluk için etkili bilişsel davranışçı terapinin uygulanması oldukça emek gerektirir ve maliyet açısından ulaşılması zordur [4].
   
    Yaşlılarda uykusuzluk prevalansının hâlihazırda yüksek olduğu ve artmaya devam ettiği göz önünde bulundurulduğunda, yaşlılarda uykusuzluk problemini hafifletmeye yardımcı olabilecek, tercihen kendi kendine yardım çözümleri şeklinde diğer etkili terapötik yöntemlerin araştırılmasına acil bir ihtiyaç vardır [4]. Bunlardan biri de Tai Chi’dir.


 TAİ CHİ NEDİR? :

   Tai Chi Chuan ya da Taiji 300 yıldan fazladır uygulanan geleneksel Çin egzersiz yöntemidir (Tsang ve Huı-Chan 2003). Çin tıbbı ve dövüş sanatlarından köken alan egzersizler bütünüdür. Literatürde Tai Chi ‘yüce’ anlamına gelirken Chuan ‘yumruk’ anlamında kullanılır. Tai Chi felsefesinde Yin karanlık, yumuşak ve kadın ifadelerine değinirken, Yang aydınlık, sert ve erkek ifadeleriyle ilgilidir. Tai Chi formları stilleri arasında az farklılık gösteren yavaş dairesel kontrollü hareket serileri ile karakterizedir (Dechamps vd. 2007) [5].
  
   Tai Chi bir dövüş sanatı olmasına rağmen birçok terapatik etkisi vardır. Tai Chi formları kuvvet ve efor uygulanmadan konsantrasyon, denge ve gevşeme ile gerçekleştirilir. Hareketler vücudun gevşemesi ve ekstansiyonu ile gövde uyumunun farkındalığını içerir. Hareketler sırasında dizler hafif bükülü pozisyonunu korur ve bir bacaktan diğerine ağırlık aktarımı yavaşça olmalıdır. Hareket dizisi yarım squat pozisyonu korunarak bel ve üst kalçada başlar, üst ekstremitelerin dikkatli ve yavaş, dairesel ve itme hareketleriyle devam eder. Bu sırada doğru nefes almak da çok önemlidir. Ayrıca Tai Chi hastalıkların rehabilitasyonu amacıyla yoga ve qigong gibi diğer bütün Uzakdoğu terapilerinde olduğu gibi zihin-beden bütünlüğü yaklaşımı ile batıda uygulanan rehabilitasyon yöntemlerinden ayrılır (Jancewicz 2001). Bununla birlikte tekvando, aikido, kung fu ve karateye göre daha az yaralanma insidansına sahiptir (Yeh vd. 2006) [5].

 Literatürde Tai Chi :

   Literatürde denge, kuvvet, koordinasyon, postüral kontrol, çeviklik, reaksiyon zamanı, esneklik gibi faktörleri geliştirdiği için dikkat çekmiştir (Yang vd. 2007) [5].
Tai Chi son yıllarda Amerika’da popülerlik kazanmıştır ve özellikle yaşlılarda, romatoid artrit ve osteoartrit gibi kas-iskelet hastalığı olan bireylerde ağrıyı azalttığı, fiziksel fonksiyonu geliştirdiği, depresyon ve yaşam kalitesi üzerinde iyileştirici etkisi olduğu görülmüştür (Wang vd. 2005, Wang vd. 2009). Fibromyalji sendromunda da semptomları azalttığı, fiziksel fonksiyonu, uyku kalitesini ve fonksiyonel mobiliteyi geliştirdiği bulunmuştur (Jones vd. 2012). 
   
   Field’in yaptığı derleme çalışmasında Tai Chi ‘nin denge ve kas kuvvetini üzerine fiziksel; dikkat, uyku ve anksiyete üzerine fizyolojik yararlarını konu alan, son yıllarda yapılan araştırmalar özetlenmiştir. Buna göre Tai Chi’nin kardiovasküler 19 değişiklikler olarak kalp hızını ve kan basıncını azalttığını, kolesterolü düşürdüğünü ve vagal aktiviteyi arttırdığını raporlamışlardır (Field 2011) [5].
Kronik hastalıklarda Tai Chi’nin etkilerinin araştırıldığı derlemede Tai Chi’nin fizyolojik ve psikososyal yararlarının üzerinde durulmuştur. Çalışmaların kronik hastalıklarda denge kontrolünü, esnekliği, kardiovasküler uygunluğu, immün sistemi ve kas kuvvetini desteklediği rapor edilmiştir (Wang vd. 2004) [5].
Başka bir çalışmada da Tai Chi ‘nin sadece denge, kardiovasküler ve respiratuar fonksiyon, esneklik ve kas kuvveti üzerinde değil aynı zamanda ayak bileği ve dizde propriosepsiyonu arttırma üzerine yararlı etkileri olduğu belirtilmiştir [5].
   
   Ayrıca Tai Chi'nin geriatrik sağlık üzerinde birçok yararlı etkisi vardır. Bu yararlar; aerobik kondisyonun, enerji metabolizmasının, kas gücünün ve dengenin iyileştirilmesini içerir. Kardiyorespiratuar fonksiyon, kemik kaybı, duruş stabilitesi ve esnekliğin iyileştirilmesine ek olarak Tai Chi egzersizinin, anksiyete ve depresyon semptomlarını hafifleterek ve duygu durum bozukluklarını azaltarak psikolojik sağlığı da iyileştirdiği gösterilmiştir [5].

 Tai Chi’nin Avantajları? :

   Tai Chi'nin yaşlı yetişkinlerde kendi kendine yardım terapisi olarak geliştirilmesi gereken kesin avantajları vardır. Yaşlı nüfus tarafından düzenli olarak uygulanmaya uygun olduğu, iyi algılanan orta düzeyde bir egzersiz türüdür. Tai Chi'nin diğer avantajları arasında, düşük maliyetli olması ve kapsamlı tesislere ihtiyaç duymadan herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde rahatlıkla uygulanabilmesi de sayılabilir. Kuşkusuz, Tai Chi uygulaması geleneksel bilişsel davranışçı terapi tedavisinden daha erişilebilirdir, bu da Tai Chi'nin yaşlı nüfusta uykusuzluğu gidermek için geniş çaplı kullanımını kolaylaştırır. Ayrıca Tai Chi bireysel veya grup halinde de uygulanabilir. Tai Chi, bir grup halinde uygulandığında, yaşlıların arkadaşlık kurabileceği ve diğer yaşlılardan destek alabileceği, sosyal etkileşim kurma aracı olarak hizmet ederek ek fayda sağlar [4].

Tai Chi haricinde uygulanabilecek diğer egzersizler de vardır bunlar;

 FİZİKSEL AKTİVİTE : 

Fiziksel aktivite, artan enerji tüketimiyle sonuçlanan, iskelet kasları tarafından üretilen, istemli hareketler olarak tanımlanmaktadır. Fiziksel aktivite günlük yaşamın bir parçası olarak yapılan aktiviteleri içerir. [6]

1-Aerobik aktiviteler: Haftada 5 gün orta yoğunlukta (en az 30 dk) veya haftada 3 gün şiddetli yoğunlukta (en az 20 dk)
2-Kas kuvvetlendirme egzersizleri: Haftada 2-3 gün büyük kas gruplarını içeren 8-10 egzersiz (1-3 set / 10-15 tekrar). Ağırlık kaldırma ve direnç egzersizleri örnek verilebilir
3-Esneklik egzersizleri: Haftada 2-3 gün esneklik egzersizi
4-Denge egzersizleri: Düşme riski olanlar için denge egzersizleri, haftada 2-3 gün. Yoga ve Tai Chi gibi egzersizler tercih edilebilir. [7].













[1]  Akçay EÜ. Geriatrik hasta tanımı. Sedef AM, Akagündüz B. (Ed.) Geriatrik Onkoloji (s. 21-22) Ankara : Akademisyen Kitap Evi.

[2] Keskinler MV, Tufan F, Oğuz A. Geriatrik Sendromlar. Okmeydanı Tıp Dergisi 29(Ek sayı 2):41-48, 2013 - DOI:10.5222/otd.supp2.2013.041

[3] Özol D, Özvurmaz S. “Yaşlı Hastalarda Uyku ve Uyku Bozuklukları”.   htps://www.solunum.org.tr/tusaddata/book/677/17102018114822-031.pdf. Bölüm 31 s. 345-354, 2018 (25.04.2021).

[4] Siu PM, Yu AP, Tam BT, Chin EC, Yu DS, Chung KF, Hui SS, Woo J, Fong DY, Lee PH, Wei GX, Irwin MR. Effects of tai chi or exercise on sleep in older adults with insomnia: A randomized clinical trial. JAMA Netw Open. 2021 Feb 1;4(2):e2037199. -PubMed -DOI

[5] Çetin SY.  Konjenital sensörinöral işitme engelli çocuklarda tai chi’ nin işitme engelli çocuklarda denge ve fonksiyonel ambulasyon üzerine etkisi. Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Denizli, (Ocak 2016)

[6] Soyuer F, Soyuer A. Yaşlılık ve fiziksel aktivite. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, s. 221, 15 (3) 219-224 (2008)

[7] Soyuer F, Soyuer A. Yaşlılık ve fiziksel aktivite. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, s. 222, 15 (3) 219-224 (2008)