Lumbal omurga:
Kapalı pozisyon:  Tam ekstansiyon
İstiharat pozisyon:  Fleksiyon ve ekstansiyonun ortası
Kapsül paterni: Lateral fleksiyon ve rotasyon eşit miktarda sınırlanmıştır.
EHA değerleri:  

• 40-60’ fleksiyon
  
• 20-35’ekstansiyon
  
• 15-20’ unilateral lateral fleksiyon
  
• 3-18’ unilateral rotasyon
  

Son his: Tüm yönlerde doku gerginliği
Konveks- konkav kuralı:  kraniyal faset= konkav  Kaudal faset= konveks
NOT: Faset eklemler genelde planar yapıdadır.

LUMBAL OMURGA MOBİLİZASYONU:


Yan yatışta non-thrust distraksiyon:
Kalçalar 60-90’ , etkilenen taraf üste gelecek şekilde hasta yan yatar. İşaret ve orta parmaklar tedavi olacak segmentlerin kraniyalindeki vertebraları sabitlerken kraniyal taraftaki ön kol ve el omurgaya karşı yerleştirilir. İşaret ve orta parmaklar tedavi edilen segmentin kaudaldeki vertebrasındayken, kaudaldeki kol ve el sacruma yerleştirilir. Fizyoterapist traksiyon uygulayarak kaudeldeki kol ve vücudu kaudale doğru tek bir birim gibi hareket ettirir. Genel lumbal hareketi artırmak artırmak için kullanılır.


Emekleme pozisyonunda fleksiyon kayma (glide):
Eller ve dizler kalça genişliğinde açılmış olarak hasta emekleme pozisyonu alır. Fizyoterapist pisiform ya da parmakları kullanarak omurganın mobilite edilecek spinöz çıkıntılarına sıkıca temas eder. Fizyoterapist mobilizasyon için kullandığı eliyle kranial yönde kuvvet uygularken hasta topuklarına oturur gibi yuvarlanma hareketi yapar. Lumbal fleksiyonu artırmak için yapılır.


Yan yatışta fleksiyon kayma(glide):
Kalçalar 60-90’ , etkilenen taraf üste gelecek şekilde hasta yan yatarken fizyoterapist omurgayı tedavi edilecek segmentin kranial vertebrasına doğru rotasyona alır. Kranial el, disfonksiyonel segmentin kranial vertebrasının transvers ya da spinöz çıkıntısını sabitler. Kaudal el ve fizyoterapistin vücudu, omurgada fleksiyon açığa çıkartabilmek için segmenti ibr bütün olarak mobilite eder. Lumbal omurganın fleksiyon hareketini artırmak için kullanılır.


Yan yatışta ekstansiyon kayma (glide):
Hasta etkilenen taraf üste gelecek şekilde yan yatar. Fizyoterapist disfonksiyon seviyesinde hastanın direkt önünde, hastanın dizlerini kendi kalçasının anterioruna yerleştirerek ayakta durur. Kranial elin işaret parmağı disfonksiyonel segmentin kranial vetrabrasının spinöz çıkıntısını stabilize eder. Kaudal el, kaudaldeki vertebranın transvers çıkıntısına yerleştirilir. Hastanın alt ekstremitesi ve pelvisi dorsale doğru hareket ettirilirken, ekstansiyon mobilitesi sağlanarak hedeflenen segmentin spinöz çıkıntıları birbirlerine yaklaştırılır. Lumbal omurganın ekstansiyonunu artırmak için yapılır.


Posterior-anterior non-thrust:
Bacaklar ekstansionda hasta gevşemiş şekilde yatar. Psiform ya da başparmaklar mobilizasyon sağlanacak seviyedeki spinöz çıkıntılara yerleştirilir. Mobilite sağlayacak el, spinöz çıkıntıları ventrale doğru kaydırılır. Diğer el mobilizasyonu yönlendirmek için kullanılabilir. Genel lumbal omurga hareketini artırmak için kullanılır.


Kranial kayma (glide) distraksiyonu:
Bacaklar ekstansionda, lumbal omurga en rahat halinde yada hafif fleksiyonda hasta gevşemiş şekilde yatar. Kaudal el başparmak daha kaudaldeki vertebranın spinöz çıkıntısında olacak şekilde stabilite sağlanır. Kranial el, başparmak ya da psiform kranial vertebranın spinöz çıkıntısının en kaudal yüzeyinde olacak şekilde pozisyonlanır. Manipülasyon eli, spinöz çıkıntıları kraniale ve ventrale doğru kaydırır. Hedeflenen segmentte lumbal omurga fleksiyonunu artırmak için kullanılır.


Kraniyal kayma (glide) aproksimasyonu:
Hasta yüzüstü, lumbal omurga istirahat pozisyonunda ya da hafif fleksiyonda yatar. Kranial el başparmağı, spinöz çıkıntının üzerinde olacak şekilde daha kranialdeki vertebra üzerine yerleştirilerek stabilite sağlanır. Kaudal el, başparmak veya psiform, kaudaldeki vertebranın spinöz çıkıntısının en kaudaline yerleştirilerek spinöz çıkıntıyı kranial ve ventrale doğru kaydırır. Hedeflenen segmentte lumbal omurga ekstansiyonunu artırmak amacıyla kullanılır. 


Yüzüstü gapping kayma (glide):
Hasta yüzüstü, lumbal omurga istirahat pozisyonunda yatar. Kaudal el, ikinci ve üçüncü parmaklar daha kaudalde yer alan vertebranın lateral yüzüne denk gelecek şekilde ve en yakın faset eklemin açılacağı tarafın karşısında pozisyonlanarak stabilizasyon sağlanır. Kranial el, başparmak daha kranialde yer alan ve en yakın faset eklemin açılacağı vertebra ile aynı taraftaki vertebranın spinöz çıkıntısının lateralinde olacak şekilde pozisyonlanarak kranial vertebranın spinöz çıkıntısı laterale, fizyoterapistten uzaklaşacak şekilde hareket ettirilir ve en yakınındaki faset açılır. Rotasyonel pozisyonel  hataların azalmasına yardımcı olur. Aynı zamanda faset eklemlerin sıkışmış meniskoid  dokularının gevşemesine ya da disk herniasyonlarının azalmasına yardımcı olur.


Yan yatışta gapping kayma (glide):
Yan yatışta üstteki kol, fizyoterapistin mobilite yapan kolunun üzerindedir. Hastanın dizleri hedeflenen lumbal segmentte hareket hissedilene kadar fizyoterapiste doğru hareket ettirilmelidir. Üst gövde hedeflenen segmentte hareket hissedilene kadar aksi yönde rotasyona lınmalıdır. Kaudal elin iki parmağı, alttaki vertebraların spinöz çıkıntılarının lateralinde ve gap oluşacak fasetlerin aksi tarafında yerleşik halde stabilite edilir. Kranial elin başparmağı daha yukarıda yer alan segmentlerin spinöz çıkıntılarının lateralinde ve gap oluşacak fasetin aynı tarafında yerleşik haldedir. Kranial vertebraların spinöz çıkıntıları laterale doğru fizyoterapistten uzağa ve gap oluşacak faset hizasında itilir.  Lateral fleksiyonla ilişkili pozisyon hatasını düzeltmek ve hareket açıklığını artırmak için kullanılır.


Yan yatışta lateral fleksiyon kayma (glide) (Breaking the Bread):
Hasta üstte kalan kol fizyoterapistin kolu üzerinde yer alacak şekilde yan yatar. Fizyoterapist parmaklarını  mobilite edilecek segmentlerde yer alan spinöz çıkıntının alt kısmına kanca gibi takar ve yukarı doğru çeker. Bu esnada önkollar toraks ve pelvis aksi yönde birbirlerinden uzaklaşacak şekilde itilir. Fizyoterapist ilyak cristayı kaudal yönde itmek için vücut ağırlığını kullanılır. Lateral fleksiyonla ilişkili pozisyon hatasını düzeltmek ve hareket açıklığını artırmak için kullanılır.


Lomber gapping thrust:
Etkilenen taraf üstte olacak şekilde hasta yan yatar. El bileğini tutar. Alttaki bacak düz dururken üstteki bacak ilgili segmentte hareket hissedilene kadar fleksiyona alınır. Üstteki ayak alttaki bacağın üzerinde gevşek olmalıdır. Fizyoterapist torasik omurgayı tedavi masasıyla 45’açılaşma olana ya da ilgili segmentte hareket hissedene kadar rotasyona alır. Üstte kalan segmentlerin spinöz çıkıntıları kranial yöndeki başparmakları ile stabilite edilir. Fizyoterapist gluteal  bölgeyi kaudal önkolun yardımıyla hastanın gövdesine kıyasla anterior ve inferior yönde thrust ile iter. Kapalı lumbal fasetleri aralamak için kullanılır.


Lumber thrust ( aşağı ve geriye):
Etkilenen taraf üstte olacak şekilde hasta yan yatar ve eliyle karşı taraf bileğini tutar. Alttaki bacak düzdür, üstteki kalça hedef alınan segmentte hareket hissedilene kadar fleksiyona alınır ve üstteki ayak alt bacağın üzerinde gevşek pozisyondadır. Fizyoterapist torasik omurgayı ilgili segmentte hareket hissedene kadar aksi yönde rotasyona alır. Üstte kalan segmentlerin spinöz çıkıntıları kranial yöndeki başparmakları ile stabilite edilir. Fizyoterapist gluteal  bölgeyi kaudal önkolun yardımıyla hastanın gövdesine kıyasla superior ve posterior yönde thrust şeklinde iter. Açık pozisyonda kalmış olan faset eklemi kapatmak için kullanılır.


Yüzüstü lateral fleksiyon kayma (glide):
Hasta, yüzüstü kolar gevşek bacak düz olacak şekilde yatar. Lumbal omurga istirahat pozisyonundadır. Kranial elin baş ya da işaret parmağı daha üstte yer alan vertebraların spinöz çıkıntılarının karşı karşı tarafında yerleşik halde stabilite sağlanır. Kaudal el uyluğun distalini medialden kavrarken ön kol hastanın bacağını destekler. Fizyoterapist bacağı son açıya kadar abdüksiyona zorlar ve daha altta yerleşik vertebralarda lateral fleksiyon hareketi açığa çıkar.




SACROİLİAK EKLEM :
Kapalı pozisyon: Nutasyon
İstiharat pozisyon: Nötral
Kapsül paterni: Ağrı, eklemlere binen yük arttığında.
Son his:  Tüm yönlerde doku gerginliği
Konveks- konkav kuralı:  Sacrum= konkav
                                            İlium= konveks


PELVİS MOBİLİZASYONU:

Posterior innominant rotasyon:
Etkilenen taraf üstte kalacak şekilde, kalça ve diz 90’ fleksiyonda etkilenmeyen taraf nötral pozisyonda hasta yan yatar. Fizyoterapist hastanın önünde kalça hizasında durur. Fizyoterapist bir elini, avuç içi SİAS’ta olacak şekilde süperior iliak cristaya yerleştirir. Diğer el tuberasitas iskiinin infeior kısmında yer alır. Kemik çıkıntılara yerleştirilmiş iki elin yardımıyla pelvis posterior yönde rotasyona alınır. Pelviste, anterior yöndeki pozisyon hatasını düzeltmek için kullanılır.


Anterior innominant rotasyon:
Etkilenen taraf üstte kalacak şekilde hasta yan yatar ve alttaki bacakta kalça ve diz 0’ olmalıdır. Etkilenmeyen taraf kalça ve diz 90’fleksiyonda olacak şekilde tutulur. Fizyoterapist hastanın önünde kalça hizasında durur. Fizyoterapist bir elini iliak cristaya diğer elini tuberasitas iskiinin infeioruna yerleştirir. Kemik çıkıntılara yerleştirilmiş iki elin yardımıyla pelvis anterior yönde rotasyona alnır. Pelvisteki posterior yöndeki pozisyon hatasını düzeltmek için kullanılır.


Yüzüstü outflare kayma (glide):
hasta yüzüstü kollar yanda olacak  şelkilde yatar. Fizyoterapist bir elini tedavi edilecek taraftaki spina ilyakanın lateral ve superior kısmına yerleştirir. Bu el posterior, spina iliaca üzerinden medial yönde kuvvet oluşturur. Diğer el aynı taraf SİAS’ı kavrar ve laterale çeker. İnflare pelviste düzeltme sağlamak amacıyla kullanılır.



Sırtüstü outflare kayma (glide):
Hasta yüzüstü kalça 90’ fleksiyonda yatar. Fizyoterapist hastanın önünde kalça hizasında ve fleksiyona alınmış ekstremite iki elin arasında kalacak şekilde durur. Fizyoterapist kranial eli supinasyona alır ve avuç içini SİAS’a yerleştirerek pelvisi postolateral yönde mobilite eder. İnflare pelviste düzeltme sağlamak için kullanılır.


İnflare kayma (glide):
Hasta sırtüstü yatar. Fizyoterapist bir elini SİAS’ın lateraline yerleştirir. Bir el, mobilizasyon sırasında SİAS’tan medial kuvvet uygular. Diğer el aynı taraf pelvisin SİPS hizasında laterale doğru çekme uygular. Outflare pelviste pelvisi düzeltmek için kullanılır.


İnfeior innominat kayma (glide):
Hasta yüzüstü, bacaklar tedavi masasının ucunda olacak şekilde yatar. Fizyoterapist etkilenen tarafı ayak bileğinden kavrar. Mevcut olan açıda kalça ekstansiyonuna alır ve infeior yönde çekme uygular. Pelviste yukarı yöndeki disfonksiyonu düzeltmek için kullanılır.


Superior innominat kayma (glide):
Hasta yüzüstü, tedavi edilecek bacak yataktan sarkacak şekilde yatar. Fizyoterapist elinin tabanını tuberasitas iskiinin inferioruna yerleştirir ve superior yönde mobilite eder. Pelviste aşağı yöndeki disfonksiyonu düzeltmek için kullanılır.


İnferior pubik kayma (glide):
Hasta sırtüstü yatar. Fizyoterapist yatağın baş tarafında yüzü ayaklara dönük olacak şekilde ayakta durur. Fizyoterapist elinin tabanını diğer eli ile üst üste olacak şekilde simfisis pubisin lateralinde pubik ramusun superioruna yerleştirir. Pubis inferior yönde mobilite edilir. Pubik kemiğin superior yöndeki pozisyon hatasını düzeltmek için kullanılır.


Superior pubik kayma (glide):
Hasta sırtüstü yatar. Fizyoterapist yatağın baş tarafında yüzü hastaya dönük olacak şekilde durur. Fizyoterapistin bir elinin tabanını diğer eli ile üst üste olacak şekilde simfisis pubisin lateralinde pubik ramusun inferioruna yerleştirir. Pubis superior yönde mobilite edilir. Pubisin inferior yönde hatasını düzeltmek için kullanılır.


Bilateral sakral lateral fleksiyon kayma (glide):
Hasta yüzüstü, karnının altında lordozu azaltmak için bir yastıkla yatar. Fizyoterapist sacroiliak eklem hizasında durur. Fizyoterapist kranial elinin ulnar yanını, inferior yönde stabilizasyon kuvveti oluşturmak için kontralateral sacrum tabanına yerleştirir. Kaudaldeki elin ulnar yanı aynı taraf lateral açının inferioruna yerleştirir. Fizyoterapist sacrumun ipsilateral tarafını superior yönde mobilite eder. Yana doğru eğilimli sacrumu düzeltmek için kullanılır.


Unilateral sakral lateral fleksiyon kayma (glide):
Hasta yüzüstü, karnının altında lordozu azaltmak için bir yastıkla yatar. fizyoterapist sacroiliak eklemin inferiorunda durur. Fizyoterapist bir elini diğerinin üstüne yerleşik şekilde alttaki elinin tabanını ipsilateral inferior lateral açının altına yerleştirir. İpsilateral mobilizasyon sağlanır.
Yana eğilimli sacrumu düzeltmek için kullanılır.


Posterior sakrum disfonksiyonunda sacral rotasyon:
Hasta yüzüstü, karnının altında lordozu azaltmak için bir yastıkla yatar. Fizyoterapist bir elini diğerinin üstüne yerleşik şekilde alttaki elinin tabanını tedavi edilecek taraftaki sacruma yerleştirir. Fizyoterapist sacrum bazisine anterior yönde mobilite uygular. Posteriora kaymış sacrum bazisini düzeltmek için kullanılır.


Anterior sakrum disfonksiyonunda sacral rotasyon:
Hasta yüzüstü, karnının altında lordozu azaltmak için bir yastıkla yatar. Fizyoterapist sacroiliak eklem hizasında durur. Stabilizasyon sağlayan el, posterior yöndeki hareketleri önlemek için en yakın SİPS’ e yerleştirilir. Fizyoterapist mobilizasyon sağlayacak elini, sacrumun kendisinden daha uzaktaki inferior lateral açısına anterior yönde kuvvet uygulayacak şekilde yerleştirilerek mobilizasyon sağlanır. Anterior yönde kaymış sacrum bazisini, karşı taraf mobilizasyonuyla düzeltmeyi sağlar.


Yüzüstü sacroiliak thrust:
Hasta ellerini ensesinde kenetler ve dirseklerini çenesinin altında tutar. Hastanın pelvisi fizyoterapiste en yakın noktada, ayaklar ve gövde ise aksi tarafta olacak şekilde pozisyonlanır. Ayak bilekleri çaprazlanır. Fizyoterapistin kranial kolu hastanın önkol ve kolu arasındaki boşluğa geçirir. Hastanın gövdesini kendisine doğru rotasyona alır. Kranial yöndeki elini tedavi masasında sabitler. Fizyoterapist mobilizasyon yapacak elini karşı taraf SİAS üzerine yerleştirilir ve posterior yönde mobilizasyon sağlanır. Bu thrust sacroiliak eklem için non spesifik bir tekniktir.


Yan yatışta sacroiliak thrust:
Disfonksiyonel kalça üstte olacak şekilde hasta yan yatar. Alttaki bacak düz, üstteki kalça fleksiyonda ve üstteki ayak altta kalan bacağın arkasında gevşek şekildedir. Üstteki diz hafifçe tedavi masasından taşar. Hasta üstteki kolu ile  masayı kavrar. Alttaki eli ile kalça üzerinden fizyoterapistin elini kavrar, bu sırada dirsek masayla temas etmelidir. Fizyoterapist kranial yöndeki eliyle  hastanın elini kavrar ve kaudal elini bir kap gibi tutarak SİPS’ yerleştiri. Fizyoterapist kaudal eliyle SİPS üzerinden anterior ve lateral yönde itme yapar. Bu thrust sacroiliak eklem için non spesifik bir tekniktir.




• KAYNAKÇA
• YÜKSEL İNCİ,ORTOPEDİK PROBLEMLERDE MANUAL TERAPİ, 2017,ANKARA
• MUTLU EBRU, ORTOPEDİK EKLEM MOBİLİZASYONU VE MANİPULASYONU KANITA DAYALI YAKLAŞIM, 2019, İSTANBUL
• Figen Gövsa Gökmen, (2003), Sistemik Anatomi, İzmir Güven Kitabevi