Yanık Rehabilitasyonu
(Procter F. Rehabilitation of the burn patient. Indian J Plast Surg. 2010;43(Suppl):S101‐S113. doi:10.4103/0970-0358.70730)
GİRİŞ
Yanık yaralanması olan hastalar için rehabilitasyon; hasar gününden itibaren başlar, birkaç yıl sürer ve multidisipliner çaba gerektirir. Hastanın post-travmatik etkilerini azaltmak ve fonksiyonel bağımsızlığı geliştirmek için kapsamlı bir rehabilitasyon programı şarttır. [1] Bununla birlikte, optimal tedavi sağlanması multidisipliner bir ekip yaklaşımını içermekle birlikte, bu mümkün olmadığında veya terapistlerin ve destek hizmetlerinin mevcudiyeti sınırlı olduğunda, yanık ekibinin tüm üyeleri, hastaya yararı en üst düzeye çıkarmak için rehabilitasyondaki rollerinin sorumluluğunu alabilir. Farklı profesyoneller kendi uzmanlık alanlarında uzmanlığa sahip olmakla birlikte, hastanın maksimum fonksiyonel sonuçlarına ulaşmasına yardımcı olmak için kullanılabilecek bazı basit ve etkili yöntemler vardır. Yanık ekibi içindeki bireylerin özveri ve hastayı önemseme ve onların rehabilitasyonlarına tam olarak katılmalarını ve onları teşvik etmeleri taahhüdüdür, bu da uzun vadeli yaşam kalitelerinde böyle bir fark yaratabilir.
Bu makalede, yanık rehabilitasyonunun temel yönlerini paylaşmak ve pratik bilgi sağlamak için çaba sarf edilmektedir ve bu bilgiler, yanık uzmanlığı içinde çalışan farklı profesyoneller tarafından takip edilebilir (ve hasta üyelerine en iyi şekilde yardımcı olmak için öğretilebilir).
REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Yanık hastalarının rehabilitasyonu, başvurudan itibaren aktif tedavi sürecidir. “Akut faz” ve “rehabilitasyon aşaması” arasında [2] bir nitelendirme olmamalıdır, çünkü bu fikir ikincil ayrık yara izi yönetimi ve / veya fonksiyonel rehabilitasyon ekibinin eşitsizliğini artırabilir. [3] Bununla birlikte, hasta bakım yolunu takip etmeyi kolaylaştırmak için, rehabilitasyon aşamaları, erken dönem ve ileri safha rehabilitasyon aşamalarına ayrılmıştır; bununla birlikte, bireysel hastaya bağlı olarak bu iki aşama arasında önemli bir çapraz tedavi olabileceği anlaşılmalıdır.
ERKEN DÖNEM REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Yaralanmanın büyüklüğüne ve şiddetine, hastanın yaşına ve diğer hastalık öncesi faktörlere bağlı olarak, bu aşama birkaç günden birkaç aya kadar sürebilir. Hasta yatarak veya ayakta tedavi edilebilir ve genellikle ağrılı olan ve aynı zamanda hasta için çok korkutucu bir deneyim olabilen düzenli pansuman değişiklikleri geçirmesi muhtemeldir.
Düzenli ağrı kesici, özellikle pansuman ve egzersiz değişikliği gibi tüm müdahalelerden önce; bunun işleme başlamadan önce yürürlüğe girmesi için yeterli sürede verilmesi gerekir. Analjezik ilaçların amacı, fonksiyonel hareketin ve günlük yaşam aktivitelerinin gün boyunca herhangi bir zamanda gerçekleşmesini sağlamak için iyi bir temel ağrı kontrolü geliştirmek olmalıdır. [2] Erken evrelerde inadekuat ağrı rahatlaması, hastanın hem kısa hem de uzun vadede rehabilitasyonuna katılma konusunda tamamen isteksiz olmasına neden olabilir.
Rehabilitasyona erken başlanması, tedaviye uyumun ve uzun vadeli sonuçları en üst düzeye çıkarmanın anahtarıdır. Rehabilitasyonun çeşitli yönleri, ilk günden itibaren bakımın ayrılmaz bir parçası olarak tanıtıldığında, ister yatılı hasta olsun ister günübirlik hasta olsun, kontraktürlerin halihazırda gelişmekte olduğu daha sonraki bir tarihte hastanın bakımına ek bir unsur olmaktan ziyade hastanın kabul etmesi ve izlemesi daha kolaydır.
UNUTMAYIN YARIN ÇOK GEÇ OLABİLİR!
Hastalar kendilerini daha iyi hissedene kadar rehabilitasyonlarını ertelemek isteyebilirler; ancak yanık terapisi mühahalesi olmadan geçen her gün, olası rehabilitasyon sürecini daha zor ve ağrılı hale getirecek ve daha kötü sonuçlara yol açacaktır. Pencereler kaçırılırsa, kolayca geri kazanılamazlar, çünkü sürekli artan eklem sertliğinin ve bağlı yumuşak doku kaymasının kaçınılmaz sekelleri zaman geçtikçe giderek daha yıkıcı hale gelir. [4] Hastalar acı çektiği için tedaviyi reddetmeye çalışabilir ve rehabilitasyonlarına katılmamanın etkisini tam olarak anlamayabilirler; bu nedenle yanık bakımıyla ilgilenen ve onalrın yaşam kalitesinin nasıl farklı olabileceği bilgisine sahip profesyonellerin bu zor süreçte onları cesaretlendirmesine ve yardımına ihtiyaç duyarlar.
YOĞUN BAKIM
Hastanın yürür durumda ve iyi olması veya yatak istirahati ve hareketsiz olması durumunda olması farketmeksizin başvurunun 1. gününde fiziksel rehabilitasyonun başlatılması önemlidir.
Bir hasta ciddi yanıklarla kabul edildiğinde, mümkünse ortaya çıkan daha ileri komplikasyonların yükselme risklerini olabildiğince azaltmak önemlidir. Baş ve göğsü kaldırarak hastanın postüral tedavisi göğüs boşluğuna yardımcı olur ve baş, boyun ve üst hava yolunun şişmesini azaltır. Erken evrelerde, özellikle periferilerde önemli ödem mevcut olabilir; kötü konumlandırma, gereksiz ek hastalıklara yol açabilir ve bu da önlenebilir. Ödemi hızlı bir şekilde azaltmak için etkilenen tüm uzuvların elevasyonu gereklidir; eller atellenmeli veya konumlandırılmalı ve ayaklar 90 derecede tutulmalı, hızlı bir şekilde basınç geliştirebilen topuk bölgesine de özen ve dikkat gösterilmelidir. Bacaklar nötr pozisyonda tutulmalı ve hastanın kalçalardan dışarıya doğru dönmemesini sağlamalıdır [Grafik 1].
Hareket edemeyen hastaların hareket aralığını (ROM) korumak ve sertliğin gelişmesini önlemek için pasif hareketler tamamlanmalıdır. Cerrahi müdahale ve deri greftleme nedeniyle bu günlük olarak mümkün değilse, pansumanların değiştirilmesi sırasında elde edilebilir.
PSİKOLOJİK ETKİ
Yanık hastalarının sıklıkla yanık yaralanmalarına yol açan çok korkutucu bir olay yaşadıklarını ve onlar için hastane deneyiminin kendisinin de korkutucu olabileceğini hatırlamak önemlidir. Hastalar ve aile üyeleri ciddi derecede suçluluk, öfke ve umutsuzluk duygularını yaşıyor olabilirler; ayrıca onlar yaşadıkları olayın kabuslarını ve anımlarını da yaşayabilirler. Profesyoneller bir günde birçok insanı tedavi edebilirken, her bir hasta için deneyim kişiseldir ve deneyimleri akıl sağlıklarını ve tedavilerine katılmaya hazır olma durumlarını etkileyebilir. Hastaya güvende hissetmeleri için rahatlık ve komfor verilmesi önemlidir. Hastanın endişelerini dinlemek için zaman ayırmak, gerçek empati ve merhamet göstermek, yeterli bilgi vermek ve sorularını cevaplamak genellikle korkuları hafifletmek için uzun bir yol kat edebilir ve bu da hem hasta hem de profesyonel için tedavi sürecini kolaylaştırabilir.
ANTİ-KONTRAKTÜR YERLEŞTİRİLMESİ
Anti-kontraktür pozisyonlama ve atelleme ilk günden itibaren başlamakta ve yaralanma sonrası aylarca sürebilmektedir. Derisi greftlenmiş olsun olmasın tüm hastalar için geçerlidir. Konumlandırma, skar dokusunun gelişimine sekonder ROM kaybını sınırlandırarak veya inhibe ederek doku uzunluğunu etkilemek için önemlidir. [5] Hastalar rahat bir pozisyonda dururlar; bu genellikle bir fleksiyon pozisyonu ve aynı zamanda bir kontraktür pozisyonudur. Yaralar iyileşme sürecine neredeyse başlar başlamaz başlar ve bu sürecin önemli bir bölümü aşağıdaki fotoğrafta gösterildiği gibi yara kontraktürüdür.
Konumlandırma konusunda sürekli tavsiye ve yardım olmadan, hasta kontraktür pozisyonunu almaya devam eder ve birden fazla eklemde ROM'u hızla kaybedebilir. Kontraktür gelişmeye başladığında, tam harekete ulaşmak için sürekli bir mücadele olabilir, bu nedenle kontraktür gelişimini en aza indirmek için önleyici tedbirler gereklidir. Mümkün olan en iyi uzun vadeli sonucu sağlamak ve aynı zamanda ağrıyı hafifletmek ve egzersiz rejimlerine yardımcı olmak için erken uyum şarttır.
Hastaların iyileşmenin ilk aşamalarında bir konumlandırma rejimine uyması gerekir ve bu ekip çalışması ve özveri gerektirir. Hasta, sadece terapistin koğuş turunu tamamlayabildiği süre boyunca değil, her zaman (egzersiz programları ve fonksiyonel aktiviteler gerçekleştirirken hariç) anti-kontraktür pozisyonunu korumak için teşvike ihtiyaç duyar; Hastanın personeli olmadığında hastanın doğru pozisyonu sürdürmesine yardımcı olmak için bu aşamada hastanın ailesinin desteği çok önemli olabilir. Tedaviye katılmanın yararları konusunda iyi bir anlayışa sahip olmaları için hastayı ve ailesini eğitmek çok önemlidir ve aileyi bu erken aşamada bu fikirin içinde dahil etmek de hastaların evlerine döndüklerinde ailesinin onlara yardımcı olmaya daha hazır oldukları anlamına gelir.
Nispeten küçük yanıkları olan hastaları göz ardı etmemek çok önemlidir, çünkü konumlandırma, splintleme ve egzersizlerle kolayca önlenebilecek ciddi ve zayıflatıcı kontraktürler geliştirebilirler.
Bir eklemin veya uzvun fleksör tarafında yanıklar meydana geldiğinde kontraktür riski daha fazladır. Bunun nedeni, konfor konumunun esnek bir konum olmasıdır; ayrıca fleksör kasları genellikle ekstansörlerden daha güçlüdür, bu nedenle ekstansör yönünde bir yanık meydana gelirse, hastalar fleksörlerin gücünü belirli bir alanı germek için kullanabilir. Bükülmüş konum, örneğin elin sıkılması, omuzun öne doğru bükülmesi ve boynun bükülmesi gibi işlev konumudur. Anti-kontraktür pozisyonlandırmanın amaçları, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi bu doğal fleksiyon eğilimine karşı koymaktır.
Bir hastanın konumlandırılması, gerekli pozisyona ulaşmak ve hastanın yavaş yavaş kontraktür pozisyonuna geri dönmesini önlemek için etraflıca düşünmek gerekebilir.
Koğuşta hazır bulunan yastık ve damlama sehpası (yükseklik için) gibi malzemelerin kullanımı etkili konumlandırma araçları olarak kullanılabilir.
1. Günden itibaren basit ancak tutarlı konumlandırma, kontraktürleri önlenebilir hale getirmede önemli bir etkiye sahip olabilir. Birçok yanık kontraktürü erken müdahale ile tamamen minimize edilebilir veya önlenebilir.
SPLİNTLEME
Splintler yanık kontraktürlerini önlemeye ve yönetmeye yardımcı olan oldukça etkili bir yöntemdir ve kapsamlı bir rehabilitasyon programının ayrılmaz bir parçasıdır. [6] Splintleme, özellikle tek başına konumlandırmanın yetersiz olduğu bir bölgede çok fazla ağrı, uyum zorluğu veya yanıklarla karşılaşan hastalar için anti-kontraktür pozisyonunu korumaya yardımcı olur. Yaralı bölge eklem yüzeylerinin üzerindeyse, olası tüm eklem kontraktürlerini tanımlamak için özel önlemler alınmalıdır. Eklem kontraktürlerini ve deformitelerini önlemek ve dönüştürmek için aktif ve pasif mobilizasyon ile birlikte iyi tasarlanmış bir kıymık programı gereklidir. [1]
Splintleme, egzersiz ve germe rejimleri için daha kolay bir başlangıç noktası sağlayan gergin bir pozisyon sağlayabilir. Yara izleri sadece kasılmakla kalmaz, aynı zamanda mümkün olan en kısa yolu izlerler, genellikle boyun, diz ve aksilla gibi doğal içbükey ve eklemlerde dokumaya neden olurlar; splintler, anatomik konturları oluşturup korurken skar dokusunu yeniden şekillendirmeye yardımcı gibi görünmektedir. Splintleme, yumuşak dokulara doku yeniden modellemesini sağlamak için yeterli süre boyunca kontrollü hafif kuvvetler uygulayan tek terapötik yöntemdir. [4] Önlem almak her zaman tedaviden etkilidir. Akut aşamada yanık sonrası skar kontraktürünün gelişmesini önlemek için splintlerin erken uygulanması önemlidir. [1]
Splintler çeşitli farklı malzemelerden yapılabilir. İdeal malzeme düşük sıcaklıkta termoplastiktir, çünkü hafiftir, kolayca kalıplanabilir ve sökülebilirdir ve konturlara çok iyi uyum sağlar. Bununla birlikte, splintlerin yapıldığı tek malzeme bu değildir ve bu malzeme her zaman bulunmayabilir, bu durumda alternatiflerin kullanılması ve doğaçlama yapılması gerekebilir.
SPLİNTLEME İÇİN MALZEMELER
Kolayca temin edilebilen malzemeler atelleri yapmak için kullanılır.
Paris Sıvası - Bu malzeme erken evrelerde mükemmeldir, hasta hareketsizdir ve ağır pansumanlar uygulanır; ancak, eksüdayı emme eğilimindedir, ağırdır ve kolayca kırılır. Genellikle bir uzuvun hareketsiz hale getirilmesi ve konumlandırılması için ameliyattan sonra uygulanır; ancak atıldıktan sonra başka bir şeyle değiştirilmelidir.
Karton - Bu malzeme aynı zamanda mükemmel bir erken atel malzemesi oluşturur ve özellikle yanıkları çocukların ellerinde konumlandırmak ve germek için iyidir. Kolay, hafif, tek kullanımlık atelleri üretmek için atılan pansuman kutularının kullanılması da maliyeti en aza indirir. Gerilmeyi arttırmak için basamakların üzerine bir dorsal blok uygulanabilir ve sağlam (ancak çok sıkı olmayan) bir bandaj, elin gerekli konumunu korur. Diğer dinlenme atelleri de oldukça basit bir şekilde biraz yaratıcılıkla kartondan yapılabilir.
Köpük ve üflemeli polistiren - Bunlardan, özellikle hasta yatak istirahatindeyken, örneğin abdüksiyondaki aksillada büyük eklemlerin pozisyonunu korumak için oldukça iyi konumlandırma araçları yapılabilir. Geceleri hastaların pozisyonlarını ayarlamak için faydalıdırlar. Ayrıca el atelleri oluşturmak için diğer malzemelerle birlikte de kullanılabilirler, örneğin PVC ile atelleri oluşturmak gibi.
PVC borular - Bu malzemeler, hastalar tarafından rahatça giyilebilen hafif, etkili atellere kolayca dönüştürülebilir. Bir testere ile kesilebilir ve diz kolu ve parmak uzatma atelleri oluşturmak için ağır makas ile kaba şekillendirilebilir ve köpük ve üflemeli polistiren gibi diğer malzemelerin eklenmesi ile el atelleri oluşturulabilir.
PVC dirsek boruları uzunlamasına kesilebilir, dolgulu olabilir ve çok etkili aksilla atelleri olarak giyilebilir.
PVC ayrıca ısıtılabilir (elektrikli bir ısı tabancası kullanılarak) ve termoplastik malzemelerden yapılanlara benzer uyumluluklara sahip ateller oluşturmak için kalıp şeklinde dökümü yapılabilir. Düşük sıcaklık termoplastiklerinden farklı olarak, yüksek erime noktası nedeniyle doğrudan hastaya kalıplanamaz, ancak iyi bir uyum sağlanana kadar ısıtılabilir ve çıkarılabilir.
PVC dirsek uzatma atelinin üretimi için kullanılabilir - diz ve parmak uzatma ateli için aynı yöntem uygulanır. PVC'den el ateli üretimi, hastanın rızasını alırken kolay ve rahatlık sağlar.
Splintleme malzemeleri çevremizde her yerde bulunur ve biraz yaratıcılık ile her gün splintleme araçları oluşturmak için günlük materyaller kullanılabilir.
ESNETME VE İLK HAREKETLENME
Yanıklardan etkilenen eklemler günde birkaç kez taşınmalı ve gerilmelidir ve hastanın tam hareket aralığına ulaşması için yanık ekibi ve aile üyelerinin yardımına ihtiyaç duyması muhtemeldir. Terapistler, pasif hareket aralığının (ROM) veya aktif ROM'un yapılıp yapılmadığına ve ayrıca immobilizasyondan sonra ROM'a ne zaman devam edileceğini belirlemek için dokunun görünümüne dayalı klinik yargıyı kullanırlar. [5] Hastalar, ameliyatın tamamlanmasına veya yaranın kısmen veya tamamen iyileşmeye başladığı günden itibaren değil, yaralanma gününden itibaren hastaya özgü hareket alışkanlıklarının geliştirilmesine ihtiyaç duyar. [3] Çocukların ek cesaretlendirmeye ihtiyacı olabilir, bu nedenle ebeveynlerinin anlayışı ve katılımı, çocuğun egzersiz ve germe rejimini gerçekleştirmesine yardımcı olacaklarından erken bir aşamadan itibaren çok önemlidir. Bir topu yakalamak için germe, yaralanma yerine ve terapötik ihtiyaçlara bağlı olarak ellerin ulaşılması ve iki taraflı kullanımı gibi terapi hedeflerini içeren oyunlar teşvik edilmelidir. Ağrı kontrolü, bu süreci hasta için mümkün olduğunca kolaylaştırmak için gereklidir, çünkü hastalar için eğer şiddetli ağrıya neden olacaksa son derece isteksiz ve hareket etmekten korkarlar. Hastalar yaralanma sonrası mümkün olan en kısa sürede harekete geçmeleri için teşvik edilmelidirler. Sertlik yanık hastalarında hem yanık yaralanmasından etkilenen eklemlerde ve hem de zaman zaman hareketsiz hale getirildiğinde diğer eklemlerde yaygındır. Splintlemeye, düzenli olarak egzersiz rejimleri eşlik ettirilmelidir, çünkü kotraktürler meydana gelebilir ve aynı zamanda hasta sürekli olarak o pozisyonda konumlanmış ve o pozisyon ile sınırlanmışsa, arzu edilen o pozisyonlarda da kontraktürler meydana gelebilir. [6] Hastalar, yeterince uygun olur olmaz yataktan kalkmaya ve egzersiz yapmaya teşvik edilmelidir. Terapötik egzersiz, eklemlerin ambulasyonunu, nörovasküler bütünlüğün dikkate alınmasını, kardiyovasküler ve solunum kapasitesini iyileştirmeyi, koordinasyonu, dengeyi, kas gücünü ve dayanıklılığını, egzersiz performansını ve fonksiyonel kapasiteyi kapsar. [5] Egzersiz ayrıca hastanın genel bir refah hissi, güven ve başarı hissini yaşamalarına yardımcı olur.
Bir hastayı harekete geçirmeye başlamadan önce, yakın zamanda bir ameliyat olup olmadığını kontrol etmek önemlidir; hastanın ayağa kaldırmasına ve hareketmesine uygun olup olmadığını gösteren deri grefti ve tıbbi sorunlar gibi. Eğer yaşamsal bulguları yakından izlerseniz ve sürekli değerlendirmeler yaparsanız, tüm hastaları mümkün olan en kısa sürede harekete geçirmeyi hedefleyin. Hasta sonunda hareketlilik sorunları yaşamayacaksa, akrabalarından egzersiz için hastaya sürekli destek vermelerini isteyin. Özgüvenini arttırıcı bir cesaret verin ve yavaş yavaş başlayın, yavaş yavaş hastanın güvenini ve egzersiz toleransını artırın; hastaları sıklıkla çabuk yorulur bu yüzden bu şekilde olması gerekir.
GÜNLÜK YAŞAMIN TEŞVİK FAALİYETLERİ
Yanık hastaları genellikle yaşamdaki normal aktivitelerine katılma yeteneğini ve oradaki rolünü kaybetmiş gibi hisseder. Günlük yaşam aktiviteleri, yanık hastasının başarılı bir sonuca ulaşmasında son derece önemli bir rol oynar. Bir hasta kendi kendine egzersiz ve günlük yaşam aktivitelerinin sorumluluğunu kabul ederse, rehabilitasyonun en zor bölümleri kolayca halledilebilinir. [2] Hastaları mümkün olan en kısa sürede kendi kendine yemek yeme ve kendini yıkamak gibi günlük aktivitelere dahil etmek çok önemlidir. Aile üyelerinin bu egzersizleri tamamlaması hastada 'hastalık rolünü' vurguladığından ve hastanın rehabilitasyona aktif olarak katılma konusundaki isteksizliğini artıracağı için, onlar bu aktiviteleri tamamlamlamaktan hastanın iyiliği için vazgeçmelidirler.. Günlük yaşamın tüm faaliyetlerinde mümkün olan en erken zamanda en yüksek bağımsızlık düzeyi teşvik edilmelidir.
Kendi bakımlarına hızlı bir şekilde katılmak, hastaya çevre üzerinde daha fazla refah ve kontrol hissi verir. Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilmedeki artış;kendisine olan saygısında, kendine değer vermede ve bağımsızlık duygusunda artışa ve motivasyon düzeylerinin artmasına ve gelişme arzusuna yol açar. Banyo, tuvalet, beslenme, bakım, giyinme ve mesleki beceriler sağlığa yararlı amaçları içerir; örneğin artan ROM ve güç, hassas motor hareketleri ve dengesi gibi. Bir çocuğun mesleğinin oyun olduğunu hatırlamak önemlidir; çocuklar rehabilitasyonlarının bir parçası olarak normal rutinlerine göre oynamaları ve katılmaları için teşvik edilmelidir.
EĞİTİM
Hastanın her aşamada yanık rehabilitasyonunun çeşitli yönlerdeki nedenleri konusunda ve mümkün olan en iyi sonucu elde etmek için neden rehabilitasyona katılımlarının çok önemli olduğu konusunda eğitilmesi önemlidir. Eğitim, multidisipliner ekibin tüm üyelerinden tutarlı bir yaklaşımla birlikte büyük önem taşımaktadır. [2] Bazı kişiler bilginin birçok kez tekrarlanmasını isteyebilir ve hastların ne yapmaları gerektiğini ve nedenini tam olarak anladıklarından emin olmak önemlidir. Sürekli eğitim, hastanın kendi rehabilitasyonu için sorumluluk almasına ve buna bağlı olarak uyumunun iyileştirilmesine yardımcı olacaktır. Hayal kırıklığı, ağrı ve yorgunluk nedeniyle ilk isteksizlik teşvik ve eğitim ile giderilecektir.
YENİ REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Psikolojik etki
En yüzeysel yanıklar hariç, tanım olarak, kronik bir durumu tedavi etmekteyiz. Diğer hasta popülasyonlarında erken müdahale ve biyo-psikososyal model kullanımını güçlü bir şekilde destekleyen bir görüş ve literatür vardır. Bu model özellikle yanık mağdurları için geçerlidir. [3]
Yanık yaralanmasını takiben herhangi bir aşamada psikolojik zorluklar ortaya çıkabilir. Bazı kişiler, ilk olayın travmasının etkisinin, ancak hastaneden taburcu olduktan sonra onları etkilemeye başlayabileceğini keşfetmektedir. Başlangıçta hasta, yaralanmaları ve koşullardaki değişikliklerle iyi başa çıkmış gibi görünebilir; ancak, durumun kalıcılığı bir olgu haline geldikten ve rehabilitasyon sürecinin uzun ömürlü hale gelmesinden sonra, hasta depresyon, öfke ve kaygı şeklinde psikolojik zorluklar yaşamaya başlayabilir; aynı zamanda eski yaşamı, kişiliği ve işlevleri için kederlenebilir ve kaybetme duygularını yaşayabilir. Birey bu şekilde etkilenirse, doğru desteği ve güvenceyi alması önemlidir. Çocuklar gelişimlerinde gerileme belirtileri gösterebilir ve geçici olarak ebeveynlerine yanık yaralanmalarından önce daha bağımlı olabilirler.
Yara İzi Yönetimi
Yanık hasarından sonra hipertrofik skar oluşumu yaygındır ve önemli fonksiyonel ve kozmetik bozulmaya neden olabilir. [7] Bir yaranın iyileşmesi ne kadar uzun sürerse, hipertrofik skarların gelişme olasılığı o kadar artar; bir yaranın iyileşmesi 21 gün veya daha uzun sürdüğünde risk önemli ölçüde artar. Hipertrofik yara izleri, vücudun iyileşme sürecinin abartılı bir cevabıdır; onlar yüksek bir kan akışına ve yüksek kollajen seviyelerine sahiptirler ve aşırı aktif hale gelirler; Bu yara izleri yüksek bir kasılma oranına sahiptir ve kaşıntı, kuruluk ve esneme eksikliği de dahil olmak üzere onlarla ilişkili diğer semptomlara sahiptir. Hipertrofik skarlar genellikle iyileşmeden sonraki ilk 4-6 ay boyunca en aktif dönemlerindedir. Başlangıçta bir yara ilk iyileştiğinde düz görünebilir, ancak aniden hipertrofi belirtileri göstermeye başlayabileceği için yara izlerini yakından izlemek önemlidir. Hastaların tam ROM ile hastaneden taburcu edilmesi yaygındır; ancak, birkaç hafta sonra, yara izinin kasılma gücüne karşı düzeltici önlemler alınmazsa, ROM kaybolur ve yara izi kontraktürü meydana gelir. Yanma sonrası yaralanmalarda yara izi yönetimi uzun ve genellikle sancılı bir süreçtir; birkaç hafta boyunca yapılabilecek ve sonra terk edilebilecek bir şey değil, yanma sonrası komplikasyonların ortaya çıkmasını en aza indirmek için aylarca devam etmesi gereken bir şeydir. Hipertrofik skarlaşmayı azaltmak veya önlemek için en iyi tedavi konusunda bir fikir birliği yoktur; [7] yara izi dokusunun oluşumunu önlemek için çok az şey yapılabilir, ancak yara ve skar dokusu kontraktürünün hastalığını önlemek için çok sayıda tedavi müdahaleleri kullanılır [ 6] ve skarlaşma sürecinin etkisini azaltılır.
Konumlandırma
Kişi istirahat halindeyken, kişiyi anti-kontraktür pozisyonuna teşvik etmeye yaralanma sonrası aylarca devam edilmelidir.
Atel
Öngörülen ateller sadece konumlandırma için değil, aynı zamanda kasılmış skar dokusunun gerilmesi ve uzatılması için de gereklidir. [1] Sadece egzersiz ve belirli fonksiyonel aktiviteler için çıkarılan erken kıymık, uzun vadeli sonuçları en üst düzeye çıkarabilir ve iyileşme sonrası 6 ay boyunca çocuklarda 2 yıla kadar sürmekte veya bazen çocuklarda daha uzun süre devam edilebilmektedir. Başlangıçta splintler gece gündüz günün çoğu bölümünde giyilir - bazen skar aktivitesine bağlı olarak aylarca giyilebilir. Splintleme rejimi, ROM sürdürülüyorken kademeli olarak bir gecelik splintlemeye indirgenmelidir. Splintleme uygulanmasından sonra mekanik germe ile skar dokusunun toplam uzunluğu artacaktır [1] çünkü splintleme, doku büyümesini sağlamak için uzun bir süre boyunca yumuşak dokuya kontrollü hafif bir kuvvet uygulayan tek uygun tedavi yöntemdir. [4] Splintlerin sürekli kullanımı, yara dokusunu oluşurken onu germeye, problemli bölgelere baskı uygulanmasına ve anatomik konturları korumaya yardımcı olur - örneğin eller, aksilla ve boyun gibi. İyi oturan bir atel, uzun vadeli fonksiyonel sonuçları en üst düzeye çıkarmada son derece etkilidir; bazen kısa vadede fonksiyonu tehlikeye atabilir. Splintleme ve pozisyonlamaya her zaman aktif bir egzersiz ve germe rejimi eşlik etmelidir. Hareket açıklığı ölçümleri atel etkinliğini tanımlamak için kritik kılavuzlardır. [4]
Germe ve egzersiz
Erken aşamalarda, yara sonrası iyileşme izleri son derece aktif ve dinamiktir ve kasılma kuvveti en üst seviyededir. Yanık bir eklemin yakınında veya üzerindeyse, ROM kaybını önlemek ve yanma sonrası kontraktürün gelişmesini engellemek için gerilmelidir. Kontraktürlerin gelişmesinden önce kullanılan koruyucu ve bakım egzersizleri ve splintleme programları, gerekli fonksiyonel yumuşak doku uzunluğunu ve yumuşak doku kaymasını muhafaza edebilmek için çok önemlidir. [4] Etkilenen eklemlerin günde birkaç kez maksimum fonksiyonel aralıklarına gerilmesi, bir splintleme rejimi ile birlikte, ROM’u devam ettiren skar dokusunun uzamasına yardımcı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, bu rejimin uyumu aylarca sık sık sürdürülmezse, yara izi bir kez daha daracaktır.
Bireyin, skar dokusunu germesinin yanı sıra egzersiz toleransını iyileştirmeye ve pozitif bir zihinsel durumu sürdürmeye yardımcı olacak olan iyi bir egzersiz rejimi sürdürmesi önemlidir.
Masaj ve Nemlendirme
Skar masajı yaygın olarak yanık izi yönetiminin ayrılmaz bir parçası olarak savunulur; etkilerinin kesin mekanizmaları bilinmemekle birlikte, çeşitli şekillerde yardımcı olduğu görülmektedir:
Nemlendirici Uygulamaları- yanık izleri, yaralanma derinliğine ve cilt yapılarına verilen hasarın derecesine bağlı olarak genellikle nemden yoksundur. Çok kuru ve rahatsız edici olabilirler ve bu, yara izinin çatlamasına ve bozulmasına neden olabilir. Parfümsüz bir nemlendirici veya yağ ile masaj yaparak, skarın üst tabakası daha yumuşak ve daha esnek ve dolayısıyla daha rahat olur; bu aynı zamanda yaygın bir sorun da olabilen kaşıntıyı azaltmaya yardımcı olur.
Yara izleri kalınlaştıkça ve yükseldiklerinde, plastisitelerini azaltan ek sıvı tutarlar. Başparmağınızı veya parmak uçlarınızı kullanarak skarın derinlemesine masajı ile bu fazla sıvının etkisi azaltılabilir. esnetme yaparken masaj yapmak, yanık izinden etkilenen bir uzvun ROM'unu arttırmaya yardımcı olur.
Yanık yaraları, halkalar ve demetler halinde hızla atılan diğer yaralardan dört kat daha fazla kolajen içerir. Küçük dairesel hareketlerde yara izinin derin masajının, skar dokusunun oluştuğu sırada hizalanmasına yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Yanık skarlarında duyu bozukluğu ve deri duyumundaki değişiklikler yaygındır. Düzenli masaj ve yara izlerine dokunmak, hiper-duyarlı skarların duyarsızlaşmasına yardımcı olur.
Bireyin psikolojik faktörleri, hissettikleri şeyle yüzleşmekte güçlük çeken, yara izine dokunarak ve nasıl göründüğünü ve hissettiğini kabul etmeyi öğrenerek çirkin bir yara izi de azaltılabilir.
Basınç tedavisi
Klinik etkililik bilimsel olarak kanıtlanmamış olmasına rağmen, basınç tedavisi yanık skar yönetiminde birincil yöntemdir. [7] Bir yanığa basınç uygulamasının, skar olgunlaşmasını hızlandırarak ve kolajen liflerinin, tedavi edilmemiş skarlarda görülen kıvrımlı paternin aksine, tekdüze, paralel kalıplara yönlendirilmesini teşvik ederek skarları azalttığı düşünülmektedir. [2] Mekanizması etrafında çok az yazılı kanıt vardır, hiper-vasküler skarlara kan akışını azaltarak skar dokusuna lokalize hipoksi oluşturduğu ve bu nedenle kolajen akışını düşürdüğü ve skar oluşumunu azalttığı düşünülmektedir. Yaralar tamamen kapandığında ve basıncı tolere edebildiği anda hastalara basınçlı giysiler takılır. [7]
Mevcut olduğunda,uygun bir basınç seviyesinde bunları kullanan bireylerin basınç giysilerini ölçmek için yapılmıştır. Giysilerin basıncının ölçülememesi durumunda, etkili yedek parçalar kullanılabilir; tubi-grip 'elastik destek bandajları,' likra 'mayo ve bisiklet şortları, sportif başlıklar ve bilek bantları, bandajlar ve küçük alanlarda nefes almaya elverişli bantlar gibi. Basınçlı giysiler şunlara yardımcı olur:
· skar kalınlığını / yumruğunu azaltmaya
· skar kızarıklığını azaltmaya
· şişmeyi azaltmaya
· kaşıntıyı hafifleştirmeye
· yeni iyileşmiş cildi / grefti korumaya
· kontraktürleri önlemeye / kontürleri korumaya
Basınçlı giysiler, maksimum etki için mümkün olduğunca erken uygulanmalı ve sadece yaraların yıkanması ve kremlenmesi için çıkarılmalı ve 23 saat boyunca giyilmelidir. Bununla birlikte, sıcak iklimlerde, bazı hastalar ısı ve nem nedeniyle zorluklar yaşarlar, bu durumda daha düzenli bir şekilde çıkarılması için giyme zamanının ayarlanması gerekebilir. Bir hastanın iyileşmesi uzun sürdüyse ve cilt grefti geçirmişse, iyileşmeden sonra mümkün olan en kısa sürede bir basınçlı giysi sağlanmalıdır. Geniş bir yanık varsa ve dağınık küçük iyileşmemiş alanlar kalırsa, altına uygulanan küçük topikal pansumanlarla basınçlı bir giysi uygulanabilir.
Silikon
Silikon, hipertrofik skar oluşumunu tedavi etmek için kullanılan başka bir yöntemdir. Silikonun hipertrofik skarların önlenmesi ve tedavisindeki kesin etki mekanizması belirsizdir, ancak yara iyileşmesinin kollajen yeniden yapılanma fazını etkilemesi muhtemeldir. [7] Yara izini yumuşatır, düzleştirir ve ağartır, rahatlatır ve görünümünü iyileştirir. [8]
Günlük yaşam aktiviteleri
Bireyler mümkün olan en kısa sürede normal günlük rutinlerine dönmeye teşvik edilmeli ve yanık yaralanmalarından önceki hayattaki rollerine olabildiğince yeniden dahil edilmelidirler.
Sosyal Rehabilitasyon
Yanık yaralanmasının ardından bazı kişiler yalnız ve toplumdan izole hissedebilirler. Hastalar, topluma yeniden entegre olmakta ve yaralanmadan önceki çok iyi bildikleri hayatlarına devam etmekte zorlanabilirler. Böyle bir yaralanmaya maruz kalan tek kişi onlar gibi hissedebilirler ve özellikle görünür yanık izleri varsa topluma nasıl yeniden gireceklerini bilmeyebilirler. Bu bireyler, mümkün olan en kısa sürede sosyal ve mesleki yaşamlarında kendilerini yeniden bulmaları için teşvik edilmeli ve aile üyeleri bu davranışı teşvik etmeye teşvik edilmelidir. Çocuklar için bu, hazır olur olmaz okula tekrar giriş yapmak, arkadaşlarla buluşmak ve hoşlandıkları etkinlik ve sporlara katılmak anlamına gelir. Bazen akrabalar, bir şeylerin tekrar olabileceğinden korktuğu için bireyi çok koruyabilir; onların bireyi güvende tutmak için gösterdiği koruma ve ilgi, bazen yeniden entegrasyon sürecini engelleyebilir. Yanık yaralanmasından sonra yaşam, özellikle büyük bir yaralanmada, doğru destek ve rehabilitasyon ile bazı önemli ayarlamalar yapabilir, yanık yarasına sahip hastalar mutlu yaşam sürebilir.
SONUÇ
Yanık hasarında rehabilitasyon, birinci günden başlayan ve skar olgunlaşması ve ötesine kadar bakım devamlılığı isteyen uzun bir süreçtir. Çok disiplinli profesyonellerden oluşan bir ekip ve hastanın tam olarak katılımını içerir. Bununla birlikte, büyük veya küçük yanık yaralanmalarının sürdürülmesi, bireyin fiziksel ve psikolojik iyiliği üzerinde dramatik bir etkiye sahip olabilir ve her bireyin karşılaşabileceği zorlukların üstesinden gelmesine yardımcı olmak için ekip çalışması ve dayanışma gerektirir. Yol her zaman kolay olmasa da, doğru destek ve terapötik müdahale ile ekibin bir kontraktürü[3] bile kabul etmeme ve psikolojik ve sosyal zorlukları anlamalarını sağlama taahhüdü ile hasta maksimum fiziksel, psikolojik ve fonksiyonel geri bildirimler tedaviden sonra alabilir.
KAYNAKÇA
1. Kwan M, Kennis W. Splinting Programme for patients with Burnt Hand. Hand Surg. 2002;7:231–41.
2. Edgar D, Brereton M. ABC of Burns Rehabilitation after burn injury. Br Med J. 2004;329:343–5.
3. Edgar D. Active Burn Rehabilitation Starts at Time of Injury: An Australian Perspective. J Burn Care Res. 2009;30:367–8.
4. Fess EE, McCollum M. The Influence of Splinting on Healing Tissues. J Hand Ther. 1998;11:157–61.
5. Richard R, Baryza MJ, Carr JA, Dewey WS, Dougherty ME, Forbes-Duchart L, et al. Burn Rehabilitation and research: Proceedings of a Consensus Summit. J Burn Care Res. 2009;30:543–73.
6. Richard R, Ward RS. Splinting Strategies and Controversies. J Burn Care Rehabil. 2005;26:392–6.
7. Bloemen MC, Van der Veer WM, Ulrich MM, Van Zuijlen PP, Niessen FB, Middelkoop E. Prevention and Curative Management of Hypertrophic Scar Formation. Burns. 2008;35:463–75.
8. Smith FR. Causes of and treatment options for abnormal scar tissue. J wound Care. 2005;14:49–52.
(Procter F. Rehabilitation of the burn patient. Indian J Plast Surg. 2010;43(Suppl):S101‐S113. doi:10.4103/0970-0358.70730)
GİRİŞ
Yanık yaralanması olan hastalar için rehabilitasyon; hasar gününden itibaren başlar, birkaç yıl sürer ve multidisipliner çaba gerektirir. Hastanın post-travmatik etkilerini azaltmak ve fonksiyonel bağımsızlığı geliştirmek için kapsamlı bir rehabilitasyon programı şarttır. [1] Bununla birlikte, optimal tedavi sağlanması multidisipliner bir ekip yaklaşımını içermekle birlikte, bu mümkün olmadığında veya terapistlerin ve destek hizmetlerinin mevcudiyeti sınırlı olduğunda, yanık ekibinin tüm üyeleri, hastaya yararı en üst düzeye çıkarmak için rehabilitasyondaki rollerinin sorumluluğunu alabilir. Farklı profesyoneller kendi uzmanlık alanlarında uzmanlığa sahip olmakla birlikte, hastanın maksimum fonksiyonel sonuçlarına ulaşmasına yardımcı olmak için kullanılabilecek bazı basit ve etkili yöntemler vardır. Yanık ekibi içindeki bireylerin özveri ve hastayı önemseme ve onların rehabilitasyonlarına tam olarak katılmalarını ve onları teşvik etmeleri taahhüdüdür, bu da uzun vadeli yaşam kalitelerinde böyle bir fark yaratabilir.
Bu makalede, yanık rehabilitasyonunun temel yönlerini paylaşmak ve pratik bilgi sağlamak için çaba sarf edilmektedir ve bu bilgiler, yanık uzmanlığı içinde çalışan farklı profesyoneller tarafından takip edilebilir (ve hasta üyelerine en iyi şekilde yardımcı olmak için öğretilebilir).
REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Yanık hastalarının rehabilitasyonu, başvurudan itibaren aktif tedavi sürecidir. “Akut faz” ve “rehabilitasyon aşaması” arasında [2] bir nitelendirme olmamalıdır, çünkü bu fikir ikincil ayrık yara izi yönetimi ve / veya fonksiyonel rehabilitasyon ekibinin eşitsizliğini artırabilir. [3] Bununla birlikte, hasta bakım yolunu takip etmeyi kolaylaştırmak için, rehabilitasyon aşamaları, erken dönem ve ileri safha rehabilitasyon aşamalarına ayrılmıştır; bununla birlikte, bireysel hastaya bağlı olarak bu iki aşama arasında önemli bir çapraz tedavi olabileceği anlaşılmalıdır.
ERKEN DÖNEM REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Yaralanmanın büyüklüğüne ve şiddetine, hastanın yaşına ve diğer hastalık öncesi faktörlere bağlı olarak, bu aşama birkaç günden birkaç aya kadar sürebilir. Hasta yatarak veya ayakta tedavi edilebilir ve genellikle ağrılı olan ve aynı zamanda hasta için çok korkutucu bir deneyim olabilen düzenli pansuman değişiklikleri geçirmesi muhtemeldir.
Düzenli ağrı kesici, özellikle pansuman ve egzersiz değişikliği gibi tüm müdahalelerden önce; bunun işleme başlamadan önce yürürlüğe girmesi için yeterli sürede verilmesi gerekir. Analjezik ilaçların amacı, fonksiyonel hareketin ve günlük yaşam aktivitelerinin gün boyunca herhangi bir zamanda gerçekleşmesini sağlamak için iyi bir temel ağrı kontrolü geliştirmek olmalıdır. [2] Erken evrelerde inadekuat ağrı rahatlaması, hastanın hem kısa hem de uzun vadede rehabilitasyonuna katılma konusunda tamamen isteksiz olmasına neden olabilir.
Rehabilitasyona erken başlanması, tedaviye uyumun ve uzun vadeli sonuçları en üst düzeye çıkarmanın anahtarıdır. Rehabilitasyonun çeşitli yönleri, ilk günden itibaren bakımın ayrılmaz bir parçası olarak tanıtıldığında, ister yatılı hasta olsun ister günübirlik hasta olsun, kontraktürlerin halihazırda gelişmekte olduğu daha sonraki bir tarihte hastanın bakımına ek bir unsur olmaktan ziyade hastanın kabul etmesi ve izlemesi daha kolaydır.
UNUTMAYIN YARIN ÇOK GEÇ OLABİLİR!
Hastalar kendilerini daha iyi hissedene kadar rehabilitasyonlarını ertelemek isteyebilirler; ancak yanık terapisi mühahalesi olmadan geçen her gün, olası rehabilitasyon sürecini daha zor ve ağrılı hale getirecek ve daha kötü sonuçlara yol açacaktır. Pencereler kaçırılırsa, kolayca geri kazanılamazlar, çünkü sürekli artan eklem sertliğinin ve bağlı yumuşak doku kaymasının kaçınılmaz sekelleri zaman geçtikçe giderek daha yıkıcı hale gelir. [4] Hastalar acı çektiği için tedaviyi reddetmeye çalışabilir ve rehabilitasyonlarına katılmamanın etkisini tam olarak anlamayabilirler; bu nedenle yanık bakımıyla ilgilenen ve onalrın yaşam kalitesinin nasıl farklı olabileceği bilgisine sahip profesyonellerin bu zor süreçte onları cesaretlendirmesine ve yardımına ihtiyaç duyarlar.
YOĞUN BAKIM
Hastanın yürür durumda ve iyi olması veya yatak istirahati ve hareketsiz olması durumunda olması farketmeksizin başvurunun 1. gününde fiziksel rehabilitasyonun başlatılması önemlidir.
Bir hasta ciddi yanıklarla kabul edildiğinde, mümkünse ortaya çıkan daha ileri komplikasyonların yükselme risklerini olabildiğince azaltmak önemlidir. Baş ve göğsü kaldırarak hastanın postüral tedavisi göğüs boşluğuna yardımcı olur ve baş, boyun ve üst hava yolunun şişmesini azaltır. Erken evrelerde, özellikle periferilerde önemli ödem mevcut olabilir; kötü konumlandırma, gereksiz ek hastalıklara yol açabilir ve bu da önlenebilir. Ödemi hızlı bir şekilde azaltmak için etkilenen tüm uzuvların elevasyonu gereklidir; eller atellenmeli veya konumlandırılmalı ve ayaklar 90 derecede tutulmalı, hızlı bir şekilde basınç geliştirebilen topuk bölgesine de özen ve dikkat gösterilmelidir. Bacaklar nötr pozisyonda tutulmalı ve hastanın kalçalardan dışarıya doğru dönmemesini sağlamalıdır [Grafik 1].
Hareket edemeyen hastaların hareket aralığını (ROM) korumak ve sertliğin gelişmesini önlemek için pasif hareketler tamamlanmalıdır. Cerrahi müdahale ve deri greftleme nedeniyle bu günlük olarak mümkün değilse, pansumanların değiştirilmesi sırasında elde edilebilir.
PSİKOLOJİK ETKİ
Yanık hastalarının sıklıkla yanık yaralanmalarına yol açan çok korkutucu bir olay yaşadıklarını ve onlar için hastane deneyiminin kendisinin de korkutucu olabileceğini hatırlamak önemlidir. Hastalar ve aile üyeleri ciddi derecede suçluluk, öfke ve umutsuzluk duygularını yaşıyor olabilirler; ayrıca onlar yaşadıkları olayın kabuslarını ve anımlarını da yaşayabilirler. Profesyoneller bir günde birçok insanı tedavi edebilirken, her bir hasta için deneyim kişiseldir ve deneyimleri akıl sağlıklarını ve tedavilerine katılmaya hazır olma durumlarını etkileyebilir. Hastaya güvende hissetmeleri için rahatlık ve komfor verilmesi önemlidir. Hastanın endişelerini dinlemek için zaman ayırmak, gerçek empati ve merhamet göstermek, yeterli bilgi vermek ve sorularını cevaplamak genellikle korkuları hafifletmek için uzun bir yol kat edebilir ve bu da hem hasta hem de profesyonel için tedavi sürecini kolaylaştırabilir.
ANTİ-KONTRAKTÜR YERLEŞTİRİLMESİ
Anti-kontraktür pozisyonlama ve atelleme ilk günden itibaren başlamakta ve yaralanma sonrası aylarca sürebilmektedir. Derisi greftlenmiş olsun olmasın tüm hastalar için geçerlidir. Konumlandırma, skar dokusunun gelişimine sekonder ROM kaybını sınırlandırarak veya inhibe ederek doku uzunluğunu etkilemek için önemlidir. [5] Hastalar rahat bir pozisyonda dururlar; bu genellikle bir fleksiyon pozisyonu ve aynı zamanda bir kontraktür pozisyonudur. Yaralar iyileşme sürecine neredeyse başlar başlamaz başlar ve bu sürecin önemli bir bölümü aşağıdaki fotoğrafta gösterildiği gibi yara kontraktürüdür.
Konumlandırma konusunda sürekli tavsiye ve yardım olmadan, hasta kontraktür pozisyonunu almaya devam eder ve birden fazla eklemde ROM'u hızla kaybedebilir. Kontraktür gelişmeye başladığında, tam harekete ulaşmak için sürekli bir mücadele olabilir, bu nedenle kontraktür gelişimini en aza indirmek için önleyici tedbirler gereklidir. Mümkün olan en iyi uzun vadeli sonucu sağlamak ve aynı zamanda ağrıyı hafifletmek ve egzersiz rejimlerine yardımcı olmak için erken uyum şarttır.
Hastaların iyileşmenin ilk aşamalarında bir konumlandırma rejimine uyması gerekir ve bu ekip çalışması ve özveri gerektirir. Hasta, sadece terapistin koğuş turunu tamamlayabildiği süre boyunca değil, her zaman (egzersiz programları ve fonksiyonel aktiviteler gerçekleştirirken hariç) anti-kontraktür pozisyonunu korumak için teşvike ihtiyaç duyar; Hastanın personeli olmadığında hastanın doğru pozisyonu sürdürmesine yardımcı olmak için bu aşamada hastanın ailesinin desteği çok önemli olabilir. Tedaviye katılmanın yararları konusunda iyi bir anlayışa sahip olmaları için hastayı ve ailesini eğitmek çok önemlidir ve aileyi bu erken aşamada bu fikirin içinde dahil etmek de hastaların evlerine döndüklerinde ailesinin onlara yardımcı olmaya daha hazır oldukları anlamına gelir.
Nispeten küçük yanıkları olan hastaları göz ardı etmemek çok önemlidir, çünkü konumlandırma, splintleme ve egzersizlerle kolayca önlenebilecek ciddi ve zayıflatıcı kontraktürler geliştirebilirler.
Bir eklemin veya uzvun fleksör tarafında yanıklar meydana geldiğinde kontraktür riski daha fazladır. Bunun nedeni, konfor konumunun esnek bir konum olmasıdır; ayrıca fleksör kasları genellikle ekstansörlerden daha güçlüdür, bu nedenle ekstansör yönünde bir yanık meydana gelirse, hastalar fleksörlerin gücünü belirli bir alanı germek için kullanabilir. Bükülmüş konum, örneğin elin sıkılması, omuzun öne doğru bükülmesi ve boynun bükülmesi gibi işlev konumudur. Anti-kontraktür pozisyonlandırmanın amaçları, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi bu doğal fleksiyon eğilimine karşı koymaktır.
Bir hastanın konumlandırılması, gerekli pozisyona ulaşmak ve hastanın yavaş yavaş kontraktür pozisyonuna geri dönmesini önlemek için etraflıca düşünmek gerekebilir.
Koğuşta hazır bulunan yastık ve damlama sehpası (yükseklik için) gibi malzemelerin kullanımı etkili konumlandırma araçları olarak kullanılabilir.
1. Günden itibaren basit ancak tutarlı konumlandırma, kontraktürleri önlenebilir hale getirmede önemli bir etkiye sahip olabilir. Birçok yanık kontraktürü erken müdahale ile tamamen minimize edilebilir veya önlenebilir.
SPLİNTLEME
Splintler yanık kontraktürlerini önlemeye ve yönetmeye yardımcı olan oldukça etkili bir yöntemdir ve kapsamlı bir rehabilitasyon programının ayrılmaz bir parçasıdır. [6] Splintleme, özellikle tek başına konumlandırmanın yetersiz olduğu bir bölgede çok fazla ağrı, uyum zorluğu veya yanıklarla karşılaşan hastalar için anti-kontraktür pozisyonunu korumaya yardımcı olur. Yaralı bölge eklem yüzeylerinin üzerindeyse, olası tüm eklem kontraktürlerini tanımlamak için özel önlemler alınmalıdır. Eklem kontraktürlerini ve deformitelerini önlemek ve dönüştürmek için aktif ve pasif mobilizasyon ile birlikte iyi tasarlanmış bir kıymık programı gereklidir. [1]
Splintleme, egzersiz ve germe rejimleri için daha kolay bir başlangıç noktası sağlayan gergin bir pozisyon sağlayabilir. Yara izleri sadece kasılmakla kalmaz, aynı zamanda mümkün olan en kısa yolu izlerler, genellikle boyun, diz ve aksilla gibi doğal içbükey ve eklemlerde dokumaya neden olurlar; splintler, anatomik konturları oluşturup korurken skar dokusunu yeniden şekillendirmeye yardımcı gibi görünmektedir. Splintleme, yumuşak dokulara doku yeniden modellemesini sağlamak için yeterli süre boyunca kontrollü hafif kuvvetler uygulayan tek terapötik yöntemdir. [4] Önlem almak her zaman tedaviden etkilidir. Akut aşamada yanık sonrası skar kontraktürünün gelişmesini önlemek için splintlerin erken uygulanması önemlidir. [1]
Splintler çeşitli farklı malzemelerden yapılabilir. İdeal malzeme düşük sıcaklıkta termoplastiktir, çünkü hafiftir, kolayca kalıplanabilir ve sökülebilirdir ve konturlara çok iyi uyum sağlar. Bununla birlikte, splintlerin yapıldığı tek malzeme bu değildir ve bu malzeme her zaman bulunmayabilir, bu durumda alternatiflerin kullanılması ve doğaçlama yapılması gerekebilir.
SPLİNTLEME İÇİN MALZEMELER
Kolayca temin edilebilen malzemeler atelleri yapmak için kullanılır.
Paris Sıvası - Bu malzeme erken evrelerde mükemmeldir, hasta hareketsizdir ve ağır pansumanlar uygulanır; ancak, eksüdayı emme eğilimindedir, ağırdır ve kolayca kırılır. Genellikle bir uzuvun hareketsiz hale getirilmesi ve konumlandırılması için ameliyattan sonra uygulanır; ancak atıldıktan sonra başka bir şeyle değiştirilmelidir.
Karton - Bu malzeme aynı zamanda mükemmel bir erken atel malzemesi oluşturur ve özellikle yanıkları çocukların ellerinde konumlandırmak ve germek için iyidir. Kolay, hafif, tek kullanımlık atelleri üretmek için atılan pansuman kutularının kullanılması da maliyeti en aza indirir. Gerilmeyi arttırmak için basamakların üzerine bir dorsal blok uygulanabilir ve sağlam (ancak çok sıkı olmayan) bir bandaj, elin gerekli konumunu korur. Diğer dinlenme atelleri de oldukça basit bir şekilde biraz yaratıcılıkla kartondan yapılabilir.
Köpük ve üflemeli polistiren - Bunlardan, özellikle hasta yatak istirahatindeyken, örneğin abdüksiyondaki aksillada büyük eklemlerin pozisyonunu korumak için oldukça iyi konumlandırma araçları yapılabilir. Geceleri hastaların pozisyonlarını ayarlamak için faydalıdırlar. Ayrıca el atelleri oluşturmak için diğer malzemelerle birlikte de kullanılabilirler, örneğin PVC ile atelleri oluşturmak gibi.
PVC borular - Bu malzemeler, hastalar tarafından rahatça giyilebilen hafif, etkili atellere kolayca dönüştürülebilir. Bir testere ile kesilebilir ve diz kolu ve parmak uzatma atelleri oluşturmak için ağır makas ile kaba şekillendirilebilir ve köpük ve üflemeli polistiren gibi diğer malzemelerin eklenmesi ile el atelleri oluşturulabilir.
PVC dirsek boruları uzunlamasına kesilebilir, dolgulu olabilir ve çok etkili aksilla atelleri olarak giyilebilir.
PVC ayrıca ısıtılabilir (elektrikli bir ısı tabancası kullanılarak) ve termoplastik malzemelerden yapılanlara benzer uyumluluklara sahip ateller oluşturmak için kalıp şeklinde dökümü yapılabilir. Düşük sıcaklık termoplastiklerinden farklı olarak, yüksek erime noktası nedeniyle doğrudan hastaya kalıplanamaz, ancak iyi bir uyum sağlanana kadar ısıtılabilir ve çıkarılabilir.
PVC dirsek uzatma atelinin üretimi için kullanılabilir - diz ve parmak uzatma ateli için aynı yöntem uygulanır. PVC'den el ateli üretimi, hastanın rızasını alırken kolay ve rahatlık sağlar.
Splintleme malzemeleri çevremizde her yerde bulunur ve biraz yaratıcılık ile her gün splintleme araçları oluşturmak için günlük materyaller kullanılabilir.
ESNETME VE İLK HAREKETLENME
Yanıklardan etkilenen eklemler günde birkaç kez taşınmalı ve gerilmelidir ve hastanın tam hareket aralığına ulaşması için yanık ekibi ve aile üyelerinin yardımına ihtiyaç duyması muhtemeldir. Terapistler, pasif hareket aralığının (ROM) veya aktif ROM'un yapılıp yapılmadığına ve ayrıca immobilizasyondan sonra ROM'a ne zaman devam edileceğini belirlemek için dokunun görünümüne dayalı klinik yargıyı kullanırlar. [5] Hastalar, ameliyatın tamamlanmasına veya yaranın kısmen veya tamamen iyileşmeye başladığı günden itibaren değil, yaralanma gününden itibaren hastaya özgü hareket alışkanlıklarının geliştirilmesine ihtiyaç duyar. [3] Çocukların ek cesaretlendirmeye ihtiyacı olabilir, bu nedenle ebeveynlerinin anlayışı ve katılımı, çocuğun egzersiz ve germe rejimini gerçekleştirmesine yardımcı olacaklarından erken bir aşamadan itibaren çok önemlidir. Bir topu yakalamak için germe, yaralanma yerine ve terapötik ihtiyaçlara bağlı olarak ellerin ulaşılması ve iki taraflı kullanımı gibi terapi hedeflerini içeren oyunlar teşvik edilmelidir. Ağrı kontrolü, bu süreci hasta için mümkün olduğunca kolaylaştırmak için gereklidir, çünkü hastalar için eğer şiddetli ağrıya neden olacaksa son derece isteksiz ve hareket etmekten korkarlar. Hastalar yaralanma sonrası mümkün olan en kısa sürede harekete geçmeleri için teşvik edilmelidirler. Sertlik yanık hastalarında hem yanık yaralanmasından etkilenen eklemlerde ve hem de zaman zaman hareketsiz hale getirildiğinde diğer eklemlerde yaygındır. Splintlemeye, düzenli olarak egzersiz rejimleri eşlik ettirilmelidir, çünkü kotraktürler meydana gelebilir ve aynı zamanda hasta sürekli olarak o pozisyonda konumlanmış ve o pozisyon ile sınırlanmışsa, arzu edilen o pozisyonlarda da kontraktürler meydana gelebilir. [6] Hastalar, yeterince uygun olur olmaz yataktan kalkmaya ve egzersiz yapmaya teşvik edilmelidir. Terapötik egzersiz, eklemlerin ambulasyonunu, nörovasküler bütünlüğün dikkate alınmasını, kardiyovasküler ve solunum kapasitesini iyileştirmeyi, koordinasyonu, dengeyi, kas gücünü ve dayanıklılığını, egzersiz performansını ve fonksiyonel kapasiteyi kapsar. [5] Egzersiz ayrıca hastanın genel bir refah hissi, güven ve başarı hissini yaşamalarına yardımcı olur.
Bir hastayı harekete geçirmeye başlamadan önce, yakın zamanda bir ameliyat olup olmadığını kontrol etmek önemlidir; hastanın ayağa kaldırmasına ve hareketmesine uygun olup olmadığını gösteren deri grefti ve tıbbi sorunlar gibi. Eğer yaşamsal bulguları yakından izlerseniz ve sürekli değerlendirmeler yaparsanız, tüm hastaları mümkün olan en kısa sürede harekete geçirmeyi hedefleyin. Hasta sonunda hareketlilik sorunları yaşamayacaksa, akrabalarından egzersiz için hastaya sürekli destek vermelerini isteyin. Özgüvenini arttırıcı bir cesaret verin ve yavaş yavaş başlayın, yavaş yavaş hastanın güvenini ve egzersiz toleransını artırın; hastaları sıklıkla çabuk yorulur bu yüzden bu şekilde olması gerekir.
GÜNLÜK YAŞAMIN TEŞVİK FAALİYETLERİ
Yanık hastaları genellikle yaşamdaki normal aktivitelerine katılma yeteneğini ve oradaki rolünü kaybetmiş gibi hisseder. Günlük yaşam aktiviteleri, yanık hastasının başarılı bir sonuca ulaşmasında son derece önemli bir rol oynar. Bir hasta kendi kendine egzersiz ve günlük yaşam aktivitelerinin sorumluluğunu kabul ederse, rehabilitasyonun en zor bölümleri kolayca halledilebilinir. [2] Hastaları mümkün olan en kısa sürede kendi kendine yemek yeme ve kendini yıkamak gibi günlük aktivitelere dahil etmek çok önemlidir. Aile üyelerinin bu egzersizleri tamamlaması hastada 'hastalık rolünü' vurguladığından ve hastanın rehabilitasyona aktif olarak katılma konusundaki isteksizliğini artıracağı için, onlar bu aktiviteleri tamamlamlamaktan hastanın iyiliği için vazgeçmelidirler.. Günlük yaşamın tüm faaliyetlerinde mümkün olan en erken zamanda en yüksek bağımsızlık düzeyi teşvik edilmelidir.
Kendi bakımlarına hızlı bir şekilde katılmak, hastaya çevre üzerinde daha fazla refah ve kontrol hissi verir. Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilmedeki artış;kendisine olan saygısında, kendine değer vermede ve bağımsızlık duygusunda artışa ve motivasyon düzeylerinin artmasına ve gelişme arzusuna yol açar. Banyo, tuvalet, beslenme, bakım, giyinme ve mesleki beceriler sağlığa yararlı amaçları içerir; örneğin artan ROM ve güç, hassas motor hareketleri ve dengesi gibi. Bir çocuğun mesleğinin oyun olduğunu hatırlamak önemlidir; çocuklar rehabilitasyonlarının bir parçası olarak normal rutinlerine göre oynamaları ve katılmaları için teşvik edilmelidir.
EĞİTİM
Hastanın her aşamada yanık rehabilitasyonunun çeşitli yönlerdeki nedenleri konusunda ve mümkün olan en iyi sonucu elde etmek için neden rehabilitasyona katılımlarının çok önemli olduğu konusunda eğitilmesi önemlidir. Eğitim, multidisipliner ekibin tüm üyelerinden tutarlı bir yaklaşımla birlikte büyük önem taşımaktadır. [2] Bazı kişiler bilginin birçok kez tekrarlanmasını isteyebilir ve hastların ne yapmaları gerektiğini ve nedenini tam olarak anladıklarından emin olmak önemlidir. Sürekli eğitim, hastanın kendi rehabilitasyonu için sorumluluk almasına ve buna bağlı olarak uyumunun iyileştirilmesine yardımcı olacaktır. Hayal kırıklığı, ağrı ve yorgunluk nedeniyle ilk isteksizlik teşvik ve eğitim ile giderilecektir.
YENİ REHABİLİTASYON AŞAMALARI
Psikolojik etki
En yüzeysel yanıklar hariç, tanım olarak, kronik bir durumu tedavi etmekteyiz. Diğer hasta popülasyonlarında erken müdahale ve biyo-psikososyal model kullanımını güçlü bir şekilde destekleyen bir görüş ve literatür vardır. Bu model özellikle yanık mağdurları için geçerlidir. [3]
Yanık yaralanmasını takiben herhangi bir aşamada psikolojik zorluklar ortaya çıkabilir. Bazı kişiler, ilk olayın travmasının etkisinin, ancak hastaneden taburcu olduktan sonra onları etkilemeye başlayabileceğini keşfetmektedir. Başlangıçta hasta, yaralanmaları ve koşullardaki değişikliklerle iyi başa çıkmış gibi görünebilir; ancak, durumun kalıcılığı bir olgu haline geldikten ve rehabilitasyon sürecinin uzun ömürlü hale gelmesinden sonra, hasta depresyon, öfke ve kaygı şeklinde psikolojik zorluklar yaşamaya başlayabilir; aynı zamanda eski yaşamı, kişiliği ve işlevleri için kederlenebilir ve kaybetme duygularını yaşayabilir. Birey bu şekilde etkilenirse, doğru desteği ve güvenceyi alması önemlidir. Çocuklar gelişimlerinde gerileme belirtileri gösterebilir ve geçici olarak ebeveynlerine yanık yaralanmalarından önce daha bağımlı olabilirler.
Yara İzi Yönetimi
Yanık hasarından sonra hipertrofik skar oluşumu yaygındır ve önemli fonksiyonel ve kozmetik bozulmaya neden olabilir. [7] Bir yaranın iyileşmesi ne kadar uzun sürerse, hipertrofik skarların gelişme olasılığı o kadar artar; bir yaranın iyileşmesi 21 gün veya daha uzun sürdüğünde risk önemli ölçüde artar. Hipertrofik yara izleri, vücudun iyileşme sürecinin abartılı bir cevabıdır; onlar yüksek bir kan akışına ve yüksek kollajen seviyelerine sahiptirler ve aşırı aktif hale gelirler; Bu yara izleri yüksek bir kasılma oranına sahiptir ve kaşıntı, kuruluk ve esneme eksikliği de dahil olmak üzere onlarla ilişkili diğer semptomlara sahiptir. Hipertrofik skarlar genellikle iyileşmeden sonraki ilk 4-6 ay boyunca en aktif dönemlerindedir. Başlangıçta bir yara ilk iyileştiğinde düz görünebilir, ancak aniden hipertrofi belirtileri göstermeye başlayabileceği için yara izlerini yakından izlemek önemlidir. Hastaların tam ROM ile hastaneden taburcu edilmesi yaygındır; ancak, birkaç hafta sonra, yara izinin kasılma gücüne karşı düzeltici önlemler alınmazsa, ROM kaybolur ve yara izi kontraktürü meydana gelir. Yanma sonrası yaralanmalarda yara izi yönetimi uzun ve genellikle sancılı bir süreçtir; birkaç hafta boyunca yapılabilecek ve sonra terk edilebilecek bir şey değil, yanma sonrası komplikasyonların ortaya çıkmasını en aza indirmek için aylarca devam etmesi gereken bir şeydir. Hipertrofik skarlaşmayı azaltmak veya önlemek için en iyi tedavi konusunda bir fikir birliği yoktur; [7] yara izi dokusunun oluşumunu önlemek için çok az şey yapılabilir, ancak yara ve skar dokusu kontraktürünün hastalığını önlemek için çok sayıda tedavi müdahaleleri kullanılır [ 6] ve skarlaşma sürecinin etkisini azaltılır.
Konumlandırma
Kişi istirahat halindeyken, kişiyi anti-kontraktür pozisyonuna teşvik etmeye yaralanma sonrası aylarca devam edilmelidir.
Atel
Öngörülen ateller sadece konumlandırma için değil, aynı zamanda kasılmış skar dokusunun gerilmesi ve uzatılması için de gereklidir. [1] Sadece egzersiz ve belirli fonksiyonel aktiviteler için çıkarılan erken kıymık, uzun vadeli sonuçları en üst düzeye çıkarabilir ve iyileşme sonrası 6 ay boyunca çocuklarda 2 yıla kadar sürmekte veya bazen çocuklarda daha uzun süre devam edilebilmektedir. Başlangıçta splintler gece gündüz günün çoğu bölümünde giyilir - bazen skar aktivitesine bağlı olarak aylarca giyilebilir. Splintleme rejimi, ROM sürdürülüyorken kademeli olarak bir gecelik splintlemeye indirgenmelidir. Splintleme uygulanmasından sonra mekanik germe ile skar dokusunun toplam uzunluğu artacaktır [1] çünkü splintleme, doku büyümesini sağlamak için uzun bir süre boyunca yumuşak dokuya kontrollü hafif bir kuvvet uygulayan tek uygun tedavi yöntemdir. [4] Splintlerin sürekli kullanımı, yara dokusunu oluşurken onu germeye, problemli bölgelere baskı uygulanmasına ve anatomik konturları korumaya yardımcı olur - örneğin eller, aksilla ve boyun gibi. İyi oturan bir atel, uzun vadeli fonksiyonel sonuçları en üst düzeye çıkarmada son derece etkilidir; bazen kısa vadede fonksiyonu tehlikeye atabilir. Splintleme ve pozisyonlamaya her zaman aktif bir egzersiz ve germe rejimi eşlik etmelidir. Hareket açıklığı ölçümleri atel etkinliğini tanımlamak için kritik kılavuzlardır. [4]
Germe ve egzersiz
Erken aşamalarda, yara sonrası iyileşme izleri son derece aktif ve dinamiktir ve kasılma kuvveti en üst seviyededir. Yanık bir eklemin yakınında veya üzerindeyse, ROM kaybını önlemek ve yanma sonrası kontraktürün gelişmesini engellemek için gerilmelidir. Kontraktürlerin gelişmesinden önce kullanılan koruyucu ve bakım egzersizleri ve splintleme programları, gerekli fonksiyonel yumuşak doku uzunluğunu ve yumuşak doku kaymasını muhafaza edebilmek için çok önemlidir. [4] Etkilenen eklemlerin günde birkaç kez maksimum fonksiyonel aralıklarına gerilmesi, bir splintleme rejimi ile birlikte, ROM’u devam ettiren skar dokusunun uzamasına yardımcı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, bu rejimin uyumu aylarca sık sık sürdürülmezse, yara izi bir kez daha daracaktır.
Bireyin, skar dokusunu germesinin yanı sıra egzersiz toleransını iyileştirmeye ve pozitif bir zihinsel durumu sürdürmeye yardımcı olacak olan iyi bir egzersiz rejimi sürdürmesi önemlidir.
Masaj ve Nemlendirme
Skar masajı yaygın olarak yanık izi yönetiminin ayrılmaz bir parçası olarak savunulur; etkilerinin kesin mekanizmaları bilinmemekle birlikte, çeşitli şekillerde yardımcı olduğu görülmektedir:
Nemlendirici Uygulamaları- yanık izleri, yaralanma derinliğine ve cilt yapılarına verilen hasarın derecesine bağlı olarak genellikle nemden yoksundur. Çok kuru ve rahatsız edici olabilirler ve bu, yara izinin çatlamasına ve bozulmasına neden olabilir. Parfümsüz bir nemlendirici veya yağ ile masaj yaparak, skarın üst tabakası daha yumuşak ve daha esnek ve dolayısıyla daha rahat olur; bu aynı zamanda yaygın bir sorun da olabilen kaşıntıyı azaltmaya yardımcı olur.
Yara izleri kalınlaştıkça ve yükseldiklerinde, plastisitelerini azaltan ek sıvı tutarlar. Başparmağınızı veya parmak uçlarınızı kullanarak skarın derinlemesine masajı ile bu fazla sıvının etkisi azaltılabilir. esnetme yaparken masaj yapmak, yanık izinden etkilenen bir uzvun ROM'unu arttırmaya yardımcı olur.
Yanık yaraları, halkalar ve demetler halinde hızla atılan diğer yaralardan dört kat daha fazla kolajen içerir. Küçük dairesel hareketlerde yara izinin derin masajının, skar dokusunun oluştuğu sırada hizalanmasına yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Yanık skarlarında duyu bozukluğu ve deri duyumundaki değişiklikler yaygındır. Düzenli masaj ve yara izlerine dokunmak, hiper-duyarlı skarların duyarsızlaşmasına yardımcı olur.
Bireyin psikolojik faktörleri, hissettikleri şeyle yüzleşmekte güçlük çeken, yara izine dokunarak ve nasıl göründüğünü ve hissettiğini kabul etmeyi öğrenerek çirkin bir yara izi de azaltılabilir.
Basınç tedavisi
Klinik etkililik bilimsel olarak kanıtlanmamış olmasına rağmen, basınç tedavisi yanık skar yönetiminde birincil yöntemdir. [7] Bir yanığa basınç uygulamasının, skar olgunlaşmasını hızlandırarak ve kolajen liflerinin, tedavi edilmemiş skarlarda görülen kıvrımlı paternin aksine, tekdüze, paralel kalıplara yönlendirilmesini teşvik ederek skarları azalttığı düşünülmektedir. [2] Mekanizması etrafında çok az yazılı kanıt vardır, hiper-vasküler skarlara kan akışını azaltarak skar dokusuna lokalize hipoksi oluşturduğu ve bu nedenle kolajen akışını düşürdüğü ve skar oluşumunu azalttığı düşünülmektedir. Yaralar tamamen kapandığında ve basıncı tolere edebildiği anda hastalara basınçlı giysiler takılır. [7]
Mevcut olduğunda,uygun bir basınç seviyesinde bunları kullanan bireylerin basınç giysilerini ölçmek için yapılmıştır. Giysilerin basıncının ölçülememesi durumunda, etkili yedek parçalar kullanılabilir; tubi-grip 'elastik destek bandajları,' likra 'mayo ve bisiklet şortları, sportif başlıklar ve bilek bantları, bandajlar ve küçük alanlarda nefes almaya elverişli bantlar gibi. Basınçlı giysiler şunlara yardımcı olur:
· skar kalınlığını / yumruğunu azaltmaya
· skar kızarıklığını azaltmaya
· şişmeyi azaltmaya
· kaşıntıyı hafifleştirmeye
· yeni iyileşmiş cildi / grefti korumaya
· kontraktürleri önlemeye / kontürleri korumaya
Basınçlı giysiler, maksimum etki için mümkün olduğunca erken uygulanmalı ve sadece yaraların yıkanması ve kremlenmesi için çıkarılmalı ve 23 saat boyunca giyilmelidir. Bununla birlikte, sıcak iklimlerde, bazı hastalar ısı ve nem nedeniyle zorluklar yaşarlar, bu durumda daha düzenli bir şekilde çıkarılması için giyme zamanının ayarlanması gerekebilir. Bir hastanın iyileşmesi uzun sürdüyse ve cilt grefti geçirmişse, iyileşmeden sonra mümkün olan en kısa sürede bir basınçlı giysi sağlanmalıdır. Geniş bir yanık varsa ve dağınık küçük iyileşmemiş alanlar kalırsa, altına uygulanan küçük topikal pansumanlarla basınçlı bir giysi uygulanabilir.
Silikon
Silikon, hipertrofik skar oluşumunu tedavi etmek için kullanılan başka bir yöntemdir. Silikonun hipertrofik skarların önlenmesi ve tedavisindeki kesin etki mekanizması belirsizdir, ancak yara iyileşmesinin kollajen yeniden yapılanma fazını etkilemesi muhtemeldir. [7] Yara izini yumuşatır, düzleştirir ve ağartır, rahatlatır ve görünümünü iyileştirir. [8]
Günlük yaşam aktiviteleri
Bireyler mümkün olan en kısa sürede normal günlük rutinlerine dönmeye teşvik edilmeli ve yanık yaralanmalarından önceki hayattaki rollerine olabildiğince yeniden dahil edilmelidirler.
Sosyal Rehabilitasyon
Yanık yaralanmasının ardından bazı kişiler yalnız ve toplumdan izole hissedebilirler. Hastalar, topluma yeniden entegre olmakta ve yaralanmadan önceki çok iyi bildikleri hayatlarına devam etmekte zorlanabilirler. Böyle bir yaralanmaya maruz kalan tek kişi onlar gibi hissedebilirler ve özellikle görünür yanık izleri varsa topluma nasıl yeniden gireceklerini bilmeyebilirler. Bu bireyler, mümkün olan en kısa sürede sosyal ve mesleki yaşamlarında kendilerini yeniden bulmaları için teşvik edilmeli ve aile üyeleri bu davranışı teşvik etmeye teşvik edilmelidir. Çocuklar için bu, hazır olur olmaz okula tekrar giriş yapmak, arkadaşlarla buluşmak ve hoşlandıkları etkinlik ve sporlara katılmak anlamına gelir. Bazen akrabalar, bir şeylerin tekrar olabileceğinden korktuğu için bireyi çok koruyabilir; onların bireyi güvende tutmak için gösterdiği koruma ve ilgi, bazen yeniden entegrasyon sürecini engelleyebilir. Yanık yaralanmasından sonra yaşam, özellikle büyük bir yaralanmada, doğru destek ve rehabilitasyon ile bazı önemli ayarlamalar yapabilir, yanık yarasına sahip hastalar mutlu yaşam sürebilir.
SONUÇ
Yanık hasarında rehabilitasyon, birinci günden başlayan ve skar olgunlaşması ve ötesine kadar bakım devamlılığı isteyen uzun bir süreçtir. Çok disiplinli profesyonellerden oluşan bir ekip ve hastanın tam olarak katılımını içerir. Bununla birlikte, büyük veya küçük yanık yaralanmalarının sürdürülmesi, bireyin fiziksel ve psikolojik iyiliği üzerinde dramatik bir etkiye sahip olabilir ve her bireyin karşılaşabileceği zorlukların üstesinden gelmesine yardımcı olmak için ekip çalışması ve dayanışma gerektirir. Yol her zaman kolay olmasa da, doğru destek ve terapötik müdahale ile ekibin bir kontraktürü[3] bile kabul etmeme ve psikolojik ve sosyal zorlukları anlamalarını sağlama taahhüdü ile hasta maksimum fiziksel, psikolojik ve fonksiyonel geri bildirimler tedaviden sonra alabilir.
KAYNAKÇA
1. Kwan M, Kennis W. Splinting Programme for patients with Burnt Hand. Hand Surg. 2002;7:231–41.
2. Edgar D, Brereton M. ABC of Burns Rehabilitation after burn injury. Br Med J. 2004;329:343–5.
3. Edgar D. Active Burn Rehabilitation Starts at Time of Injury: An Australian Perspective. J Burn Care Res. 2009;30:367–8.
4. Fess EE, McCollum M. The Influence of Splinting on Healing Tissues. J Hand Ther. 1998;11:157–61.
5. Richard R, Baryza MJ, Carr JA, Dewey WS, Dougherty ME, Forbes-Duchart L, et al. Burn Rehabilitation and research: Proceedings of a Consensus Summit. J Burn Care Res. 2009;30:543–73.
6. Richard R, Ward RS. Splinting Strategies and Controversies. J Burn Care Rehabil. 2005;26:392–6.
7. Bloemen MC, Van der Veer WM, Ulrich MM, Van Zuijlen PP, Niessen FB, Middelkoop E. Prevention and Curative Management of Hypertrophic Scar Formation. Burns. 2008;35:463–75.
8. Smith FR. Causes of and treatment options for abnormal scar tissue. J wound Care. 2005;14:49–52.